Kişilik bozuklukları; kişinin düşünme, algılama ve hissetme sürecini ya da öteki beşerlerle olan bağlarını etkileyen, zihin sıhhati ile ilgili bir durumdur.
Antisosyal kişilik bozukluğu olan bireyler, toplumun normlarına uymazlar ve ilgilerinde aldatıcı ve korkutucu tavırları vardır. Diğerlerinin hakları konusunda da niyetsiz olan bu şahıslar, kabahat içeren faaliyetler gerçekleştirebilirler. Bu türlü bir durumun gerçekleşmesi sonucunda ziyan vermiş olan davranışları için ıstırap duymazlar. Bu şahıslar dürtüleriyle hareket edebildikleri üzere umursamaz olup şiddet gösterebilirler. Antisosyal kişilik bozukluğu, bayanlara oranla erkeklerde daha yaygın olarak görülmektedir.
Antisosyal kişilik bozukluğu olan bireyler, genelde manipülatif olup öbür insanları hislerini önemsemezler.
Öteki kişilik bozuklukları üzere antisosyal kişilik bozukluğu da bir spektrum bozukluğudur. Yani bu bozukluğa sahip olan bireyin davranışları orta sıra görülen makus davranışlar olabildiği üzere kuralların tekrar tekrar ihlal edilmesi ve önemli hataların işlenmesi biçiminde de görülebilir.
Psikopatların genelde antisosyal kişilik bozukluğunun en önemli formlarından birine sahip oldukları düşünülmektedir.
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olan birey, öbür bir beşerle yakın münasebet kurabilir. Lakin uzun süren ilgilerde genelde şiddeti farklı olmak üzere istismar ya da ilgisizlik yer almaktadır.
Kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler gerektiğinde âlâ birer oyuncu olabilirler ve var olan bağlarını sürdürmek hedefiyle palavra söyleyebilirler. Antisosyal kişilik bozukluğu olan birtakım bireylerin, diğer insanları kandırmak ya da onlara ziyan vermekten aldıkları zevk dışında bir maksatları yoktur.
Antisosyal kişilik bozukluğu olan şahıslar, kendileri dışında öbür insanları önemsemezler. Öbür insanların hislerini anlayabilseler bile neden oldukları acıdan ötürü hiçbir utanç ya da suçluluk duygusu hissetmezler. Bunun yerine oburlarının zayıflıkları hakkında sahip oldukları bilgileri kendi lehlerine kullanabilir ya da bu sayede manipülatif davranışlarda bulunabilirler.
Bu kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler, kendi başlarına gelen şeyler için sorumluluk almazlar ve işler berbat gittiği vakit diğerlerini suçlamayı tercih ederler. Bu hastalığa sahip olan pek çok birey, kendi kendilerini başarısızlığa sürükleyen bir yapıya sahip oldukları ve diğerlerinin ortak ve tatmin edici ilgilerden zevk almadıkları için acı çekerler.
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip bireylerin kronik can kahrı ya da agresiflik, psikosomatik belirtiler, patolojik kumar bağımlılığı, alkol ve uyuşturucu husus bağımlılığı ve duygudurum yahut anksiyete bozukluklarına sahip olmaları muhtemeldir. Ayrıyeten bu şahısların intihar etme riskleri daha yüksektir. Bu bozukluğa sahip olan pek çok birey, çocukluk periyodunda çeşitli davranış bozuklukları ve dikkat eksikliği yaşamış olmaktadır.
Antisosyal kişilik bozukluğuna pek çok faktörün birlikte neden olduğu düşünmektedir. Bozukluğun özelliği olan karakteristikleri gösteren her bireyin antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olduğu düşünülmemelidir.
Antisosyal Kişilik Bozukluğunun Nedenleri
Çevresel faktörler: Karmaşık bir aile hayatı, bilhassa de rol model alınacak ebeveyn ya da yetişkin bir bireyin eksik olduğu durumda, antisosyal kişilik bozukluğunun gelişimine tesir etmektedir. Bu bozukluk olumlu davranışlara rağmen destekleyici olmayan topluluklarda da daha yaygın olarak görülmektedir. Kimi durumlarda çevresel etkenler içerisinde sosyopatik davranışları destekleyen etkenler de bulunabilmektedir.
Genetik ya da biyolojik faktörler: Antisosyal kişilik özelliklerinin kalıtsal olabildiği de görülmektedir. Araştırmacılar, antisosyal kişilik bozukluğu olan bireylerin kimi ruhsal reaksiyonlarının bu bireylerde daha fazla görüldüğünü tespit etmişlerdir. Örneğin, bu şahıslar gerilime karşı daha az reaksiyon gösterir ve gerilime neden olan durum karşısında ortalama bir beşerden daha az gerginlik belirtisi gösterirler. Ayrıyeten bu şahısların yüksek seslere karşı denetimsiz olarak gösterilen ürkme reflekslerinin de daha zayıf olduğu görülmektedir. Bu izafî hassasiyetsizlik durumu onları, ödül ve ceza sistemini öğrenmelerinden alıkoyabilmektedir.
Beyin anatomisi: Beyinde yargılama ve planlamayı denetim eden frontal lab bölgesi, antisosyal kişilik bozukluğuna sahip bireylerde değişiklik göstermektedir. Birtakım araştırmalar, bu şahıslarda şiddet davranışını yönlendiren beyin yapısının değişiklik gösterdiğini ortaya koymuştur. Beyin yapısında değişiklikler olan bireyin dürtülerini denetim etmekte zorlanması ve agresif davranışlar göstermesi mümkündür. Nörobiyologlar beyin yapısındaki farklılıkların antisosyal kişilik bozukluğunun kesin nedeni olduğu hakkında bir şey söyleyememektedirler.
Antisosyal Kişilik Bozukluğunun Belirtileri
-
Oburlarının haklarını sömürmek, manipüle etmek ya da ihlal etmek
-
Oburlarının acıları konusunda tasa, pişmanlık ya da vicdan azabı duymamak
-
Olağan toplumsal davranışları umursamamak ve sorumsuzca davranmak
-
Uzun vadeli ilgileri sürdürmede zorluk çekmek
-
Öfkeyi denetim edememek
-
Suçluluk duymamak ve kusurlardan ders çıkarmamak
-
Hayattaki meseleler için diğerlerini suçlamak
-
Sık sık kanunları çiğnemek
Antisosyal kişilik bozukluğu olan bireylerin genelde çocukluklarında okula gitmemek, cürüm işlemek ya da unsur kullanmak üzere davranış bozuklukları geçmişi de bulunmaktadır.
Antisosyal Kişilik Bozukluğunun Tesirleri
Cürüm sürece, antisosyal kişilik bozukluğunun temel özelliğidir. Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler, kabahat sürece ve hayatlarının bir periyodunda mahpusa girme konusunda daha yüksek riske sahiptirler.
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olan erkeklerin, bozukluğu olmayan bireylere nazaran alkol ve unsur kullanımını suistimal etmesi, 3 ila 5 kat ortasında daha fazla görülmektedir. Ayrıyeten bu şahısların umursamaz davranışları ve intihar etme nedeniyle erken yaşta ölme riskleri bulunmaktadır.
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olan bireylerin yetişkinlikte ilgilerinde meselelere sahip olması, işsiz ve evsiz kalmaları da mümkündür.
Antisosyal Kişilik Bozukluğu Tanısı
Antisosyal kişilik bozukluğu tanısı alan bir kişinin genelde 15 yaşından evvel davranış bozukluğu gösterdiği bir geçmişi vardır.
Antisosyal kişilik bozukluğu tanısı, birtakım titiz ruhsal değerlendirmeler sonrası koyulmaktadır.
Bir kişinin teşhis alabilmesi için 18 yaşından daha büyük olması ve aşağıdaki kriterlerden en az 3’ünü barındırıyor olması gerekmektedir:
-
Kuralları sık sık ihlal etmek
-
Daima olarak palavra söylemek
-
Dürtülerle hareket etmek ya da plan yapamamak
-
Kendilerinin ya da oburlarının güvenliği konusunda ihmalkar olmak
-
Daima olarak sorumsuz olmak
-
Vicdan azabından mahrum olmak
Üstte yer alan işaretler şizofrenik ya da manik bir epizodun kesimi olmayıp kişinin günlük hayattaki kişiliğinin bir modülü olmalıdır.
Bu davranışlar genelde ergenliğin sonları ve 20’li yaşların başlarında en uç noktaya ulaşmaktadır. 40 yaşına gelindiğinde ise düzelme görülebilmektedir.
Antisosyal Kişilik Bozukluğunun Tedavisi
Kişilik bozukluklarının tedavisinde genelde konuşma terapisi önerilmektedir. Bu terapide kişi, terapist ile konuşarak kanılarının, hislerinin ve davranışlarını daha yeterli anlamaya çalışır.
Antisosyal kişilik bozukluğunun evvelce ömür uzunluğu süren bir rahatsızlık olduğu düşünülüyordu. Fakat terapi ve tedavilerle bozukluğun denetim alına alınması ve tedavisi mümkün olabilmektedir.
Araştırmalar antisosyal kişilik bozukluğundaki davranışlarda terapi ile düzelme sağlanabileceğini, lakin empati yoksunluğu üzere birtakım temel karakteristik özelliklerin kalıcı olduğunu göstermektedir.
Antisosyal kişilik bozukluğu tedavi edilmesi en sıkıntı olan kişilik bozukluklarından bir adedidir. Bu bozukluğa sahip bir birey, tedavi arayışına istekli olmayabilir ve lakin mahkeme kararı üzere durumlarda terapiye başlayabilir.
Antisosyal kişilik bozukluğu olan bir kişinin tedavisi yaş, kişinin geçmişi ve alkol ve unsur suistimali üzere durumlar göz önüne alınarak gerçekleştirilmektedir. Bu bozukluğa sahip olan bireyin tedavisinde karar alınırken aile bireyleri ve arkadaşlar aktif olarak yer almaktadırlar.
-
Konuşma terapisi
Davranışçı bilişsel terapi bazen antisosyal kişilik bozukluğunun tedavisinde kullanılmaktadır. Konuşma terapisinin maksadı kişinin düşünme ve davranış biçimini değiştirmesine yardımcı olmaktır.
Mentalizasyon temelli terapi, konuşma terapisinin bir çeşididir ve antisosyal kişilik bozukluğunun tedavisinde daha yaygın olarak kullanılmaya başlanmaktadır. Burada terapist, kişinin düşünme üslubunu göz önüne almasını ve kişiyi zihinsel durumunun davranışlarını nasıl etkilediğini görmesine teşvik etmektedir.
-
İlaç tedavisi
Antisosyal kişilik bozukluğunun tedavisinde ilaç kullanımının yararlı olduğuna dair çok az delil bulunmaktadır. Fakat kimi durumlarda kişinin antipsikotik ve antidepresan ilaçlar kullanması yararlı olabilmektedir.
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip olan bireyin agresifliği ve düşünmeden gerçekleştirdiği davranışları için kimi durumlarda karbamazepin ve lityum kullanması, belirtilerin denetim altına alınmasında yardımcı olabilmektedir. Bunların yanı sıra selektif serotonin gerialım inhibitörleri (SSRI) kullanılması öfkenin ve kişilik bozukluğu belirtilerinin denetim altına alınmasında yardımcı olabilmektedir.