Her yıl Mayıs ayının birinci Salı günü de astımla ilgili farkındalık oluşturmak için ‘Dünya Astım Günü’ olarak kutlanıyor. Dünya çapında değerli bir sıhhat sorunu haline gelen astım, günümüzde, kronik teneffüs yolu hastalıkları ortasında doktora en sık müracaat nedenlerinden biri olarak gösteriliyor.
Son yıllarda tüm alerjik hastalıklarda olduğu üzere astımın da görülme sıklığında artış yaşandığını lakin yanlışsız takip ve tedavi ile hastalığın büsbütün denetim altına alınabileceğini söyleyen Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Fadime Tülücü, astımın teşhis ve tedavisini ve astımı tetikleyen faktörleri anlatarak astım hastalarına hekim denetiminde alacakları tedavi planına ek olarak tekliflerde bulundu.
TÜM ASTIMLILAR ALERJİK DEĞİL
Hava yollarının çok hassas olmasına bağlı olarak gelişen astımın oluşumunda genetik ve çevresel faktörler rol oynuyor. Hastada çoğunlukla bir grup tetikleyicilere maruziyetle, bazen da bizatihi ataklar halinde gelen nefes darlığı, hışıltılı teneffüs ve öksürük görülür. Bu yakınmalar değiştirilebilen ve değiştirilemeyen risk faktörlerine bağlı olarak değişken bir seyir izler. Ekseriyetle gece yahut sabaha karşı şiddetlenir. Yakınmalar resen düzelebileceği üzere hastaneye yatış gerektirecek kadar şiddetli de olabilir. Bu nedenle takip ve tedavisi değerlidir.
Astım tanısı koymada, en kıymetli basamak yakınmalardır. Şikayetler değişkenlik gösterdiğinden, doktora müracaat esnasında muayene, akciğer sineması, kan analizleri, teneffüs işlev testleri büsbütün olağan olabiliyor. Başka teşhisleri dışlamak yahut hastalığın seyrini takip etmek için tetkik gerekebiliyor. Teneffüs işlev tesleri ve PEF metre sıklıkla başvurulan bir tetkiktir. Ayrıyeten alerjen kaynaklı tetikleyici düşünüldüğünde alerjik deri testleri yapılabiliyor.
Astımda alerjik şikayetler kıymetli rol oynar, fakat tüm astımlılar alerjik değildir. Ailede astım varlığı, teneffüs yoluyla toz ve kimyasal hususlara maruz kalınan mesleklere sahip olmak, morbid obez olmak, annenin gebelikte sigara içmesi, erken doğumla ya da düşük doğum tartısı ile dünyaya gelmek yahut erken bebeklik periyodunda alerjenlere ve sigara dumanına ağır maruziyet, ağır teneffüs yolu hastalıkları geçirmiş olmak.
ASTIMI TETİKLEYEN FAKTÖRLER
Tetikleyiciler ile sık ve ağır müsabaka hastalığın seyrini kötüleştirebiliyor. Çabucak çabucak herkesin maruz kalabileceği astımı tetikleyen faktörler şu biçimde sıralanabilir: Küf mantarı sporları, polenler, konut tozu akarları, evcil hayvan tüy ve deri döküntüleri, hamamböceği, kimi paklık eserleri, mesken içi ve mesken dışı hava kirliliği, metal yahut odun tozları, egzoz gazı, kimyasal gazlar, kollayıcı içeren birtakım besin eserleri, birtakım ilaç cinsleri, gastroözofagiyal reflü, viral üst teneffüs yolu enfeksiyonları, alerjik rinit ve sinüzitler, soğuk hava, ağır fizikî aktivite, gerilim ve ani duygusal durum değişimleri, sigara içmek ya da dumanına maruz kalmak, bazen kahkaha ile gülmek ya da hıçkırarak ağlamak.
ASTIMLI HASTALAR İÇİN 7 TESİRLİ TEKLİF
Astım gerek teşhis gerekse kronik izlem ve atak süreçleri ile ülkeler için değerli bir hastalık yükü oluşturuyor. Hastalığın tedavi edilmemesi ise atak sıklığı, şiddeti, hastane yatışı ve artan işgücü kaybı ile hem hasta hem toplum açısından daha yüksek maliyetler ortaya çıkarıyor. Sıhhat hizmeti sunumunda, ülke siyaseti olarak hastalık yükünü ve bununla alakalı öbür faktörleri azaltacak stratejilerin ön planda tutulması kıymet taşıyor. Hem bakanlık, hem tabipler seviyesinde; ülke genelinde çeşitli tabip eğitimleri ve dokümantasyonları ile bu sürece takviye verilmelidir.
– İç ve dış ortam hava kirliliğinden uzak durun. Çok soğuk yahut kirli havalarda dışarı çıkmayın, dışarı çıkmak zorundaysanız maske takın. Soğuk havalarda maske ya da atkı ile nefesinizi sıcak tutun. İç ortam hava kirliliğine yol açmayacak ısıtma, pişirme ve paklık yollarını kullanın.
– Yatak odasında tüylü halılar, gözenekli-tüylü perdeler, peluş oyuncaklar üzere toz tutan eşyalar bulundurmayın. Alerjik çocuklarınız için mesken tozu akarı geçirmeyen yatak örtüleri kullanın. Hayvan tüyü alerjiniz varsa, konut içerisinde hayvan beslemeyin. Beslemek durumundaysanız haftada bir-iki defa yıkayın, mesken paklığında güçlü HEPA filtreli elektrik süpürgeleri kullanın. Üzerinde küf üremiş eşyaları meskenden uzaklaştırın.
– Sigara içmeyin, sigara içilen ortamlarda bulunmayın.
– İdman; astımlı hastalarda atağa neden olabileceğinden, tozlu ve soğuk havada antrenman yapmayın. Antrenmana başlamadan evvel teneffüs yolunu genişletici ilaç kullanın.
– Astımlı hastalar teneffüs yolu hastalıklarına daha kolay yakalandığından, enfeksiyon durumlarında hekim denetiminde uygun antibiyotik yanında astım ilaç dozu artırılabilir. COVID-19, grip ve pnömokok aşısı yaptırın.
– Astım hastasıysanız COVID-19 pandemisi sırasında ilaçlarınızı kesmeyin. Pandemi devrinde enfeksiyonun yayılmasına mani olmak için mecburî olmadıkça nebülizatör kullanmayın ve teneffüs işlev testi yapmayın.