Atalet, ulaşmak istediğimiz bir durum için harekete geçmemedir; bir eylemsizlik halidir. Muvaffakiyetin önündeki en büyük engellerdendir. Biliyoruz ki, düşlediğimiz şey ne kadar büyük, ne kadar muazzam olursa olsun, hareketle birleşmiyorsa gerçeğe dönüşemez. Aksiyon, düşlerin beden bulması için olmazsa olmaz kuraldır.
Sigara kullanan bir kişi bunun bedenine ve psikolojisine ziyanlarının farkında olmadığı için bırakacak birinci adımı atmayarak atalet göstermektedir. Fazla kiloları olan birisi bunun farkında olduğu halde kilolarından kurtulmak için harekete geçmiyorsa atalet içindedir. Ders başarısı düşük bir öğrenci başarılı olmak için çalışmaya başlaması gerektiğinin farkındadır fakat bir türlü aksiyona geçememektedir; bu öğrenci atalet içindedir.
Örneklerde de göründüğü üzere ataletin 2 farklı oluşum biçimi vardır;
Birincisinde, kişi kendisindeki eksikliğin ve bunun için yapması gerekenlerin farkında olmadığı için adım atacak durumda değildir.
İkincisinde ise kişi, değişmesi gerektiğinin ve bunun için yapması gerekenlerin farkındadır lakin harekete geçememektedir.
Atalet, insanın potansiyelini yaşamasını engelleyen önemli bir pürüzdür ve aşılması gerekir.
Onu yenmek demek, gerçekleştirmek istediğimiz durumla ilgili birinci adımı atmak ve devamını da getirebilmek demektir. Zira bazen birinci adımı atmayı başarırız lakin yolumuza çıkan caydırıcılar sonuna kadar devam etmemizi mahzurlar. Hareketlerimizi varmak istediğimiz yere kadar sürdürebilirsek işte o noktada atalete karşı üstün geldik diyebiliriz.
Günlük hayatta yapmamız gereken birçok şeyi görür lakin onu yalnızca fikir basamağında bırakırız. Güya bir el bizi gerimizden çekiştiriyor, o durumla ilgili adım atmamıza pürüz oluyor üzeredir. Pekala, ilerlememizi, daha keyifli daha doyumlu, potansiyelimizin hakkını verdiğimiz bir hayat yaşamamızı engelleyen bu el nedir? Kimin elidir? Bu kişi kendimizden oburu değildir! Zira aslında bizi engelleyen temelde alışkanlıklarımızdır. Beynimizde öğrenmelerimizin oluşturduğu kontaklar (nöron ağları) bulunur. Biz bir davranışı tekrarladıkça o temasa ilişkin sinyal güçlenir ve emsal durumlarda birebir formda davranmaya iter. Bu sinyali iki uç ortasındaki elektriksel bir akım üzere düşünebiliriz. Ders çalışma alışkanlığı olmayan bir öğrenci, atalete dair bir akım geliştirmiştir ve her atalet gösterdiğinde bu akım güçlenir. Olayı bilakis çevirmeye başladığında yani ataleti yenmeye başladığında bu defa beyin yeni bir elektriksel akım oluşturur ve tekrar tıpkı halde her çalışmada akım güçlenmeye, kullanılmayan başka atalet akımı zayıflamaya başlar. En nihayetinde kullanılmayan ağ söner.
Ataleti Yenmek İçin Bir Kaç Püf Nokta
Zihnimizin vakit zaman bize oynadığı oyunlar doğal ki mevcuttur. Lakin bunun en değerli panzehiri farkındalıktır. Her şey fikirle başlar. Kanılar nasıl hissedeceğimizi (duygularımızı) belirler. Hislerimiz de nasıl davranacağımıza karar vermemizde aktiftir; itici kuvvettir. Hasebiyle ataleti yenmek için birinci olarak zihnimizi varmak istediğimiz noktaya nazaran organize etmemiz gerekir. Bu şu demek;
• ‘’Varmak istediğimiz nokta neresi?’’
Bu sorunun karşılığını verebilmek, hayatımızın en değerli sıkıntısıdır aslında zira gideceği limanı bilmeyen gemiye hiçbir rüzgâr yardım edemez. Amacımız ne kadar net olursa muvaffakiyet bahtımız o kadar yüksek olur.
• Gayesi vakte bağlamak gerekir, “Ulaşılmak istenen maksada ne kadar vakitte varabilirim?” Gerçekçi bir yaklaşımla bu soruya yanıt aranır, mühlet belirlemesi yapılır.
• “Hedefime ulaştığımda bana sağlayacağı avantajlar neler? Nasıl hissediyor olacağım? Etrafımdakilerin bana yaklaşımı nasıl olacak ?” sorularını cevaplarız. Burada gayemize ulaştığımızda alacağımız hazzı iddia ederek hayal gücümüzün bizi motive etmesini sağlarız. Yolda karşımıza çıkacak caydırıcılarda çabucak devreye sokmamız gereken de buradaki imajinasyonun gücüdür. İmajinasyonumuzu güçlendirecek hayal haritaları yapabiliriz. Bir panonun yahut kartonun üzerine hayalimizle ilgili görseller oluşturarak -dergi, gazete, internet üzere kaynaklardan keseceğimiz fotoğraf, yazı- bir ortaya getirebiliriz.
• Maksadımız için bir koku belirleyebiliriz; amacımızın sembolik kokusu olur. Yahut ona ulaşma yolunda bir müzik modülü atayabiliriz; yol boyunca bize eşlik eder. Tüm bunlar motivasyonumuz düştüğünde bize maksadımızı hatırlatacak destekleyici ritüellerimiz olur. İmajinasyonumuz ne kadar zenginse, o ölçüde muvaffakiyet talihimiz artar. 5 duyumuza hitap eden uyarıcıların olması işimizi kolaylaştıracaktır.
• Gayeye yanlışsız ilerlerken yol haritasına gereksinimimiz olacaktır. Atmamız gereken adımları planlama kademesidir. Kendimize, “Hangi adımlar beni maksadıma ulaştırır? Maksadıma ulaşmak için neye gereksinimim var?” sorularını sorarız.
• Adımların uygulanması etabında muhtaçlığa nazaran aksiyona geçilir. Fakat hala caydırıcılar yolumuza çıkabilir ve çıkar da.
• Sürdürülebilirlik; maksattan sapmadan yola devam etme halidir. Süreçte ilerlerken istekliliğimiz daima tıpkı düzeyde gitmez. İnişler çıkışlar yaşarız. İşte bu düşüşlerde maksadımıza odaklı imajinasyonlar(madde 3) en büyük kurtarıcımız olacaktır.
Bu adımları, örnek bir olay üzerinden anlatırsak daha net bir açıklama sağlamış oluruz sanırım;
Fazla kilolarından şikâyetçi Zeynep’i ele alalım. Vermesi gereken kiloların farkında lakin bir türlü birinci adımı atamıyor. Atsa da istediği sonuca ulaşamadan yarı yolda uyguladığı programı bırakıyor. Zeynep bu durumda ne yapmalı?
– Kaç kilo olmak istiyor? Hangi kiloda olursa hem bedensel hem de ruhsal olarak rahat ve sağlıklı hissedecek? Buna karar verir.
– Bu kiloya ne kadar vakitte ulaşabilir? Gerçekçi ve uygulanabilir bir vakit belirler.
– İstediği kiloya ulaştığında bedeni nasıl görünecek? Kendisini nasıl hissedecek? Etrafındakilerin yansısı ne olacak? Ne stil giysiler giyecek? Sıhhatine yönelik gelişmeler ne olacak? Tüm bunlar üzerine imajinasyon yapar. Mecmua ve internetten bulduğu formda bayanların, almayı planladığı giysilerin fotoğraflarını yahut geçmiş yıllarda formda olduğu vakitte çekilmiş kendi fotoğraflarını hayal haritasına ekler. Maksadı için atamış olduğu müziği daima yanında taşır ve belirlemiş olduğu kokuyu gün içerisinde duyumsayarak motivasyonunu canlı meblağ.
– Zeynep, maksadına ulaşması noktasında gereksinimlerini ve atması gereken adımları belirler. Örneğin, formda kalma hakkında araştırma yapar, diyetisyenle çalışmaya karar verir, kendisine uygun diyet programı oluşturur, alışveriş yapar, bu süreçte onu destekleyecek spor-egzersiz programını belirler, meskende gerekli düzenlemeleri yapar, vb…
– Yol haritasında belirlemiş olduğu adımları yeri geldikçe uygulamaya başlar.
– Süreç içerisinde karşısına iradesini zorlayıcı durumlar çıkacaktır. Konuk ziyaretlerinde yapılan ikramlar, gün içerisinde karşılaşacağı güç düşüşleri, vb. Bu noktada Zeynep, imajinasyonlarının destekleyici gücüne başvurarak kendisini amacına ulaşmış üzere hissetme haline tekrar girer. (madde 3)
Kendin Hakkında Gerçek Sorulara Gerçek Yanıtlar Vermek
Bu unsurlar, alışılmış ki kendimizdeki eksikliğin farkındaysak geçerli olabilecektir. Şayet atalette birinci oluşumu yaşıyorsak, yani kendimizdeki eksikliği fark edemediğimiz bir durumdaysak özfarkındalığımız ile ilgili bir sorun yaşıyoruzdur ve ataleti yenmek için yapmamız gerekenler tahminen de kendimiz ile ilgili birtakım sorulara dürüstçe yanıt vermemizle mümkün olabilecektir.
• Ben kimim? Ömürde hangi rollere sahibim ve bu roller beni nasıl etkiliyor?
• Nelerden hoşlanırım? Neler beni rahatsız eder?
• Hangi ortamlarda keyifli olurum? Hangilerinde dert duyarım?
• Bedellerim ve bunların ömrümdeki yeri nedir?
• Güçlü ve zayıf taraflarımın farkında mıyım? Bunların hayatıma olan tesirleri neler?
• Yeteneklerimi ve ilgilerimi tanıyor muyum? Bunların hakkını ne ölçüde veriyorum?
• His durumum nasıl? Hangi durumlarda hangi hisleri yaşıyorum? Bunun sonucunda davranışım ve sonuçları ne oluyor?
Bu soruların karşılıklarına odaklanıp düşünerek, araştırma ve müşahede yapmak tahminen de düzgün bir başlangıç adımıdır. Yapılabilecekleri kısaca şu halde sıralayabiliriz,
• Şahsî gelişime yatırım yapmalı, böylelikle bizi güçlü kılacak niyet sistemlerini bünyemize dâhil etmeliyiz.
• Meditasyon, zihni dinginleştirmede ve netleştirmede bizi dayanaklar. Daha net bakış açısıyla fizyolojik ve ruhsal güç kayıplarının önüne geçer; içgörüyü artırır. İstikrarlı bir halde meditasyon yapmak bizi zihinsel olarak destekleyecektir.
• Sağ ve sol beyni geliştirecek idmanlar yapmalı, böylelikle ferdî potansiyelin hudutlarını zorlamalıyız.
• Öteki insanlara yönelik müşahedeler yapmalı, onları kendi farkındalığımızı geliştirmede ayna olarak kullanmalıyız. Bunun için toplumsal ortamlarda bulunmalı ve başkalarıyla sık sık temasa geçerek, onların niyet ve davranış biçimlerine yönelik tespitler yapmalıyız.
Tüm bu içebakışlar, yaşadığımız dönüşümün içten dışa olmasını sağlar ki, bu da tercih edilen bir durumdur.
Ve elbet bütün uygulama süreçleri emek ve sabır ister. Lakin bunları kendimizi kazanma yolunda, bu süreci pahalı kılan ödediğimiz bedeller olarak görmemiz, atalete düşmeden devam etmemizde yanlışsız bakış açısı olacaktır.
Sizce de o denli değil mi ?