Her çocuk dünyaya kendine has özelliklerle gelir. Bununla birlikte doğduğu andan itibaren edindiği olumlu ve sağlıklı tecrübeler duygusal gelişimine katkı sağlar. Bebeğin anne karnında olduğu periyottan itibaren duygusal kayıtları başlar. Bebek ebeveyni/birincil bakım vereni ile kurduğu bağlanma bağlantısı doğrultusunda hislerini düzenleme mahareti geliştirir. Bu sebeple ebeveyn/birincil bakım veren ile kurulan güçlü, dengeli ve olumlu bağ his düzenleme hünerinin gelişimi için kıymetli bir faktördür.
Duygu düzenleme (regülasyon) marifetini kısaca zorlanılan bir durumla karşılaşıldığında dürtüsel bir reaksiyon vermek yerine durup fikir, davranış ve vücudu yöneterek en uygun yansıyı vermek olarak tanımlayabiliriz. Çocuklar dünyaya bu maharete sahip olarak gelmezler. Erken devir olarak tanımladığımız 0-3 yaş periyodunda daha dürtüsel davranma ve benmerkezci olma eğilimindedirler. Bahsedildiği üzere çocuğun bağlanma tarzı ve anne karnından itibaren ömürde edindiği tecrübeler his düzenleme hünerinin hangi seviyede gelişim göstereceği konusunda belirleyici olur.
Çocuğun davranışı ‘sorun’ değildir; yaşadığı sıkıntıya karşı gösterdiği reaksiyondur. Hislerini düzenleme marifeti gelişmemiş ve kendi kendini sakinleştirmeyi öğrenmemiş bir çocuk ‘sorun’ olarak tanımlanan davranışlar stantlar. Burada hatırlanması gereken; bu şekil davranışların gerilim altındaki beynin dışavurumu olduğudur. Bu noktada çocuğun ebeveyn/birincil bakım vereninin dayanak ve rehberliğine gereksinimi vardır.
Duyguları düzenleme maharetinin gelişmesi sonlara uyma, sorun çözme, beklemeye/ertelemeye tahammül etme hünerlerinin de gelişmesine katkıda bulunur. Tüm bunlar çocuğun akademik ve toplumsal alanlarda daha sağlıklı fonksiyon göstermesine yardımcı olur.
Çocuklara hislerini düzenlemeyi öğretmek için uygulanabilecek birtakım sistemler;
-
Öncelikle çocuğunuza kendi hislerini tanıma ve söz etme konusunda dayanak olun. Bir durum karşısında evvel ona ne hissettiğini sorun. Şayet hissini tanımakta ya da söz etmekte zorlanıyorsa siz yardımcı olabilirisiniz. Örn. ‘Bu durum seni üzmüş olabilir diye düşünüyorum’ Hislerin engellenemeyeceği, geldiklerinde bir müddet konuk olacakları ve sonra da gidecekleri hakkında çocuğunuzla sohbet edebilirsiniz.
-
Zorlayıcı bir durumla karşılaştığında çocuğunuzun evvel rahatlamasını sağlayın. Hissedilen olumsuz ve zorlayıcı hisler rahatlamadan tahlil üretmek mümkün olmaz. Çocuğunuzun kendisini rahatlatan kaynakları keşfetmesi için takviye olun. Örneğin; içine rahatlatıcı şeyler koyabileceği bir kutu hazırlayabilirsiniz. Güzeline giden atıştırmalıklar, sevdiği bir koku, dokunmayı sevdiği-rahatlata bir materyal vb. koyabilirsiniz. Ayrıyeten meskeninizde sakinleşme/rahatlama köşesi oluşturabilirsiniz. Rahat minderlerin olduğu, sevdiği kitapları yanında bulundurduğunuz, sakin ve keyifli oyuncakların olduğu alanlar yaratabilirsiniz. Minik bir battaniye, pelüş oyuncaklar da sıcak ve gevşemeye yardım eden bir ortama katkı sağlar. Ayrıyeten çocuğunuz olumsuz hisler yaşarken yanında olmak, dayanağınızı hissettirmek değerlidir. ‘Sakinleştiğinde, Tüm bunlar geçtiğinde…’ formunda cümleler kurarak hislerin kalıcı olmadığı bildirisini verebilirsiniz.
-
Duyguları düzenleme ve uygun yansılar verme konusunda çocuğunuza rol model olun. Kendi hayatınızdan tecrübeleri, his ve davranışlarınızı denetim ederek uygun yansılar vermeyi başardığınız örnekleri paylaşabilirsiniz.
Çocuklarınıza hislerini düzenlemeyi öğrettiğinizde zorluklarla baş etme konusunda da değerli bir şey öğretmiş olacaksınız. His idaresinin geliştirilebilen bir maharet olduğunu aklınızda tutarak çocuğunuza rehberlik edebilirsiniz.
Çocuklarda his farkındalığını geliştirmeye yardımcı kitap teklifleri;
-
Boşluk 3+-Anna Llenas
-
Duygular 3+-Libby Walden, Richard Jones
-
Üzüntü Kapını Çaldığında 3+-Eva Eland
-
Küçük Kalbimin İçindekiler 3+-Jo Witek, Christine Roussey
-
Duygular Mutfağı 4+-Marc Nemiroff, Jane Annunziata
-
Duygularıyla Arkadaş Olan Çocuk 4+-Dr. Lauren Rubenstein
-
Gönül Kuşu 4+-Michal Snunit
-
Duygularım 5+-Isabelle Filliozat
-
Noa, Kirpi ve Sarı 5+-Sepin İnceer
-
Çocuklar İçin Hislerle İrtibat Marifetleri 3-12 yaş-Bonnie Thomas