Günümüzde teknolojik aletlerin kullanımı hayatın her alanında hem işimizi kolaylaştırıyor hem de hayatımızı ele geçirme noktasına gelerek bize birtakım zorluklar yaşatabiliyor. İşimizi kolaylaştırma ve hayatımızı ele geçirme ortasında bu dengeyi nasıl kurabiliriz? Daha da kıymetlisi çocukların teknoloji kullanımı üzerindeki bu dengeyi nasıl yönetebiliriz?
Bilhassa pandemi üzere günümüz şartlarında, teknoloji kullanımının boyutu çocuklar için hududu aşarak, sorunlu hale gelmeye çok müsait olmaktadır. Çocukların toplumsal hayattan kopması, fizikî aktiviteden uzak kalması bu durumu pekiştirmektedir. Pekala bunun önüne geçmek için ebeveynler ne yapmalıdır?
Çocuk gelişiminde her hususta olduğu üzere bunda da ebeveynin rol model olması büyük değer taşıyor. Çocuğun hayatında, telefon bilgisayar tablet vb. eserlerin birinci sırada yer almasını istemiyorsanız, bunu ebeveyn olarak sizler de ona göstererek yapmalısınız. Anne ve babanın da teknolojik aletlere gömüldüğü bir aile ortamında çocuktan farklı bir şey beklemek, çok da mümkün değildir. Örneğin, işten konuta geldiğinizde telefonu bir kenara bırakarak çocuğunuzla bir mühlet vakit geçirmek, konutta herkesin telefon, bilgisayar, televizyondan uzak durarak birlikte vakit geçirdiği vakitler yaratmak, ya da dışarıda sosyalleşecek, fizikî aktivite yapılacak ortamlarda bir arada vakit geçirmek değerlidir.
Teknoloji kullanımı büsbütün engellenemez lakin muhtaçlık doğrultusunda kısıtlanmalıdır. Çocuğun yaşına ve okuldan geriye kalan boş vaktine nazaran belirlenecek bir vakit dilimi olmalı ve iki ebeveyn de bu vakit dilimine uyma konusunda tıpkı yaklaşımı sürdürmelidir. Bu tıp sınırlamaları koyarken, aileler başlangıçta zorlanabilmekte lakin istikrarlı ve kararlı bir duruş sergiledikleri takdirde muvaffakiyet elde edebilmektedirler. Burada kıymetli olan nokta, hudut koyarken çocukla inatlaşmamak, yasaklama mantığı gütmeden bunun gereklilikleri konusunda kendisine bilgi vermektir. Teknolojiden uzak kalacağı vakitler için alternatif aktiviteler bulmak da düşünülebilir.
Kısıtlama getirmeyi kolaylaştıran yollardan birisi de, meskende teknolojik aletlerin çocuğun kullanımına özel alanlarda olması yerine ortak alanlarda olmasıdır. Örneğin bilgisayarı odasında tutmak yerine salonda tutmak, böylelikle denetimli kullanımı desteklemek bir alternatiftir. Telefon, tablet vb. üzerinde birtakım uygulamalarda vakit hududu bulunmaktadır, çocuğun yaşına uygun bu sınırlamalar da kullanılarak kendisinin de vakit denetimini yapabilmesi sağlanabilir.
Çocuğa hudut koyarken, yaşı, kişiliği, teknolojiyi en çok kullandığı alanlar vb. göz önünde bulundurulmalıdır. Çocuk en çok toplumsal medyada mı vakit geçiriyor, yoksa oyun mu oynuyor, online oyunlar mı oynuyor, dizi / sinema mi izliyor? Bunların hepsine uygun farklı müdahale gerekir. Örneğin online oyun oynayan ve burada saatlerce vakit geçiren bir çocuğa hudut koymaya çalışırken bir anda “günde yarım saat oyun oyna” demek çok gerçekçi olmayacaktır. Azaltarak ve oynadığı oyunun mühletine de uygun bir vakit dilimini çocukla birlikte belirlemek daha fonksiyonel olacaktır. Tabiki bütün bunlarla bir arada, gerek oyun gerek toplumsal medya / dizi, sinema vb. olsun girilen içeriklerin çocuğun yaşına uygunluğu ebeveyn tarafından denetim edilmeli ve uygunsuz bir içerik kelam hususuysa vakit kısıtı gözetmeksizin müdahale edilmelidir. Burada bahsedilen uygunsuz içeriği bulunmayan hususlar içindir.
Her bahiste olduğu üzere teknoloji kullanımı konusunda da çocukla bağlantı halinde olmak çok kıymetlidir. İzlediği / oynadığı bir biçimde maruz kaldığı içerik hakkında ebeveynlerin bilgisi olmalıdır. Daima oynadığı bir oyun varsa ebeveyn de o oyun hakkında bilgi edinmelidir. Daima izlediği bir dizi varsa, ebeveyn de izlemelidir. Dahası bu içerikler hakkında çocukla sohbet etmek kıymetlidir. O oyundaki hangi karakteri seviyor, neden seviyor, onunla ne yapmayı seviyor, neden bu oyun ilgisini çekiyor, bu dizi / sinemadaki hangi karakteri kendisine yakın buluyor? Bu üzere sorularla çocuğun ilgi duyduğu içeriklere dair konuşulmalıdır. Böylelikle hem pasif bir teknoloji kullanımının önüne geçilmiş olur hem de çocuğun iç dünyası hakkında bilgi edinilmiş olur.
Yaşlara nazaran dikkat edilmesi gerekenler
0-3 yaş: Ekrandan mümkün olduğunca uzak olmalıdır.
3-4 yaş: Günde en fazla 1 saat ekran mühleti olmalıdır. Bu müddette maruz kalınan içerik hakkında çocukla konuşulmalı, somut ve soyut kavramlara değinilmelidir. Pasif bir formda izleyici olmaması değerlidir.
5-6 yaş: Tek başına teknolojik aletler ile vakit geçirmemelidir, ilgilenilen içerik kesinlikle denetim edilmelidir. Odasına bilgisayar, tablet vb. konulmamalıdır, ortak alanda denetim altında ve sonlu kullanımına müsaade verilmelidir.
7-8 yaş: Ekranda görülen her şeyin gerçek olmadığı anlatılmalıdır. Kendisini rahatsız eden içeriklere maruz kalırsa gelip söylemesi konusunda cesaretlendirilmelidir. Denetimli ve kontrol altında kullanıma devam edilmelidir.
9-10 yaş: Bu yaşta çocuklar kendilerine ilişkin telefon, tablet, bilgisayar isteyebilirler. Bilhassa telefon kullanımı mümkün olduğunca ertelenmelidir zira telefon daima elinin altında sınırsız bir internet kullanımı demektir ve ziyanlı içeriklere erişim riski bulunmaktadır.
11-12 yaş: Bu yaşta çocuklar daha bağımsız hareket etmek isterler ve hareketlerini denetlemek ve gözetlemek daha zorlaşır. Bu nedenle sorumluluk almayı öğretmek gerekir. İnternetin ziyanlı içerikleri ve çok kullanımından ötürü yaşayabileceği sıkıntılar hakkında bilgi verilip, neden sınırlanması gerektiği anlatılıp ortak bir sınırlama alanı oluşturabilirsiniz. Yasaklamalar, daha çok hududu aşmasına sebep olacağı için çocukla bu bahiste gerçek bağlantı kurulması değerlidir.