Endişe ve derdin insanı olumsuz etkilediği düşünülse de var olmamızı ve rastgele bir tehlike karşısında hayatta kalmamızı sağlayan doğal bir histir.
Hangimiz bir randevuya yetişmeye çalışırken trafikte sıkışıp kaldığımızda tasa duymadık? Yetişmesi gereken bir proje üzerinde çalışırken hiç kaygılandınız mı?
Günlük hayatın içinden olan buna benzeri örnekleri sıralarsak kesinlikle bir ya da birkaçına yanıtınız evet olacaktır. Pekala bu durumlarda hissettiğiniz telaşın sizi nasıl etkilediğini düşündünüz mü?
Dert alarm sistemi üzeredir; dış dünyayla ahengimizi sağlar, tehlikelere karşı uyarıcı ve harekete geçirici bir özelliği vardır.
Randevuya geç kalmakla ilgili tasa ya da kaygı hissetmeseniz randevu saatinden evvel yola çıkar mıydınız? Proje yetişmediği takdirde işvereninizden alacağınız olumsuz reaksiyon sizi kaygılandırmasa yalnızca yetiştirmek için fazla mesai yapar mıydınız?
–Hiç sanmıyorum.
Çocuklarda var olan korkuyu incelemeden evvel biz yetişkinler için derdin azının bizlere fayda sağlayacağını lakin derdin birçoklarının ise bize ziyan getireceğini söylemeden geçmek istemedim.
Telaş ve dehşetin sağlamış olduğu fayda ve ziyan çocuklar için de geçerlidir. İmtihana hazırlanan bir çocuğun başaramama korkusu onu çalışmaya teşvik eder lakin bu telaş ağır bir halde hissedildiğinde imtihandan evvel ya da imtihan sırasında ellerde titreme, mide bulantısı, baş ağrısı üzere semptomlar çocuğa ziyan verir. Korkunun azı fayda birçok ziyan diyebilir miyiz?
Çocukluk çağında gelişimsel olarak beklenen tasalar vardır; 2 yaş civarındaki çocuğun okul korkusu, 5 yaş çocuğunun inanılmaz varlıklardan korkması, 12 yaşındaki gencin bedenindeki değişimlerden korkması üzere.
Hiçbir hissin olağandışı olmadığı üzere korku ve kaygının da ‘anormal’ bir durumu yoktur.
Pekala, bir çocuğun telaşlı olduğunu nasıl anlarız?
Dertler, üç formda kendini muhakkak ederler. Birincisi, niyet bazlı olandır; çocuk devamlı felaketleştirilmiş senaryolar düşünür. Örneğin, sevdiklerim hastalanabilir, annem ölürse ne yaparım, konuta hırsız girip bizi kaçırırsa ne yaparım üzere.
İkincisi, ağır hissedilen korkuda vücut reaksiyon verir. Okul tasası olan bir çocuğun her sabah karnının ağrıması, mide bulantısı hissetmesi üzere.
Üçüncüsü, dert davranışlara yansır. İmtihan derdi olan çocuğun okula gitmeyi reddetmesi, okul korkusu olan çocuğun meskenden dışarı çıkmak istememesi üzere.
ÇOCUKLARDA EN SIK GÖRÜLEN DERTLER
Ayrılık Tasası: Bakım veren şahıstan ayrılmak istememe, ayrıldığında hissedilen tasa durumudur. Ayrılık telaşı 2 yaş civarında başlayabilmektedir.
Özgül Fobi: Rastgele bir nesneye yahut duruma karşı oluşturulan korku ve ya endişedir. Son vakitlerde çocukların korktuğu karakteri tahminen sizlerde duymuşsunuzdur; MOMO ☺ Kedi, karanlık, şimşek üzere dehşetleri da bu kategoriye koyabiliriz.
Toplumsal Telaş: Akranlarıyla ya da yetişkinlerle bağlantı kurmakta zorlanma ya da kaçınma durumudur. Çoklukla etrafta ‘utangaç’ diye tanımlanırlar. Diğerlerinin ne düşüneceği onlar için çok kıymetlidir. Bağlantı halindeyken rastgele bir yanlış yapmama korkuları yüksektir. Toplumsal telaşı olan çocuklar birebir vakitte sınıf içinde konuşma, sunum yapabilme, kalabalık bir ortamda kelam isteme konusunda zorluk yaşarlar.
Genel Telaş: Her alanda dert duyma eğiliminde olan çocukların felaket senaryoları fazladır. Sordukları sorulardan bunu anlamamız mümkün. ‘’Sen ölürsen bana kim bakar?’’, ‘’Deprem olur ve meskenimiz yıkılırsa nerede yaşarız’’, ‘’Ben hastalanırsam bana kim bakar’’ üzere sorular sormaları olasıdır.
Üstte bahsettiğim korkular çocuklarda en sık görülen korkulardır. Bunlara ek tasalar mevcuttur. Her çocuğun telaşının müddeti, onunla baş etme prosedürleri, tasaya neden olan durumları farklıdır.
Çocuklarınızın tasayla baş etmekte zorlandıklarını anladığınız an uzman psikologlardan yardım almanız çocuğunuzun hayat kalitesini arttıracaktır. Unutmadan tasanın azı fayda, birçok ziyan diyebiliriz.