1 Mart 2010 tarihindeki Dünya Böbrek Gününün sloganı ‘’Diyabetini uygun denetim et, böbreklerini koru’’ halinde kabul edilmiştir. Diyabetik hasta sayısı dünyada ve ülkemizde süratle artıyor. Bunun yanı sıra kronik böbrek hastaları da süratle artmakta ve bu artış maalesef diyabetik nefropati (DN) dediğimiz diyabetik hastalarda görülen kronik böbrek hastalığı nedeniyledir. Süratli bir seyirle etkilediği hastaları eninde sonunda diyaliz hastası yapan bu tehlikeli hastalığı ele almak istiyoruz.
Diyabetik nefropati sık görülen bir sıkıntıdır : Türkiye’de diyalizle ve böbrek nakli ile tedavi gören son devir böbrek yetersizliği hastası 2012 yıl sonu itibariyle 60 bin civarındadır. 50 bin kadarı diyaliz olmakta, lakin 10 bin kadarı da işlevsel nakil böbreği ile yaşıyor. Her yıl %10 kadar yani 5 bin civarında yeni diyabetik hasta bu sayıya ekleniyor. Hem yeni tedaviye başlayan hem de hala tedavi olan hastaların içinde diyabetik hastalar %30’luk oranla birinci sırayı teşkil ediyor. Bundan tahminen daha değerlisi 10 yıl evvel lakin 11 bin kadar olan diyaliz hastasının lakin %12’sinin diyabetik olduğu gerçeğidir. Ekseriyetle çocuklukta başlayan ve mutlak insülin yetmezliği demek olan Tip I diyabetliler teşhis konduktan 15 yıl sonra en az %30’u diyabetik nefropatinin birinci işareti olan mikroalbuminüri dediğimiz minimum seviyede protein kaçağı geliştirirler ve bunların yarısından biraz azı da bariz protein kaçağı yahut yerleşik DN geliştirirler. Erişkin yaşta başlayan ve daha yaygın gördüğümüz Tip 2 diyabette, diyabetin başlayışı âlâ belirlenemediği için ne kadar vakitte bu oran ne olur pek söylenemez. Örneğin bir çalışmada 90’lı yıllarda 1000 hastada yılda 32 hastada DN görülürken, 2000’li yıllarda bu oran 15’e düşmüştür. Ancak Tip 2 diyabetin yaygınlığı ve artan şişmanlık ve hareketsizlik nedeniyle süratle artan sayısını dikkate aldığımızda üstte kelamını ettiğim ürkütücü durum varlığını korumaktadır.
Diyabetik nefropati süratli ilerler: DN erken periyodunda lakin özel metotla saptanan mikroalbuminüri dediğimiz bir belirti ile kendini gösterir. Sonra bu durum rutin idrar tahlili ile dahi saptanan giderek günde 3-5gm’ın üzerinde bir protein kaçağına hakikat ilerler. Çoklukla bu devirde daha evvel başlamamışsa hipertansiyon da tabloya eklenir. Daha sonra da süratle gelişen bir böbrek işlev kaybı ve nihayet diyaliz hastası olma durumu ortaya çıkar. Bu hastaların en önemli sorunu da önemli bir tuz ve su birikimi ve bunun yol açtığı kan basıncı yüksekliğine eşlik eden sol kalp yetmezliği ve akciğerde sıvı birikimi ile gelişen bir nefes darlığı problemidir. Bu yüzden üre ve kreatinin seviyeleri çok aşırı artmadan hastaların birçok acil diyaliz tedavisine alınması gerekir. Bu yüzden bu hastalarda erkenden diyalize hazırlık yapmak bir kural olmuştur.
Diyabetik nefropati önlenebilir: Kişi diyabet ise öncelikle bu gerçeği kabul etmeli ve bu hastalığın gereklerini yerine getirmelidir. Hastalarda diyabetik denetim yapılamadığı durumda bedel maalesef ağır olmaktadır. Kan şekerinin denetimi başlangıçta en kıymetli tedbirdir. Bunun da anahtarı öncelikle kilo almamak yahut kilolu isek kilo vermek ve ölçülü bir unlu ve şekerli besinlerden oluşan diyetin güne dağılmış biçimde 5 öğünde alınmasıdır. Başlangıçta ağızdan alınan ilaçlar ancak diyabetin yaşı arttıkça da şeker denetimi düzgün de olsa vaktinde insülin tedavisine geçilmesi diyete eşlik edecektir. 3 aylık şeker denetimini gösteren bir test olan HbA1C (glukozlanmış hemoglobin) seviyeleri 3 ayda bir bakılmalı %6.5 maksadının altında tutulmalıdır. Diyabetik hastalarda sık olarak karşılaştığımız yanlışlık hastanın yalnızca kan şekerine bakılarak izlenmesidir. Hatta hastaların bir kısmı kendi kendine bu işi yapmakta bir tabip izlemine bile girmemektedir. Halbuki bu hastalar birlikte sık görülen hipertansiyon kalp damar hastalıkları, göz tabanı kılcal damar değişikliği ve kanamalarla körlüğe sebeb olan göz retinası hastalıkları ve diyabetik ayak dediğimiz bacak yahut kol kesilmesine giden tehlikeli bir sürece yol açan çevrel hudut hastalığı bakımından yakın takibi gerekir. Yapılması gereken tetkiklerin başında da kolay bir idrar tahlili gelir. Daha uygunu idrarda protein kaçağının erken tanısı için de idrarda mikroalbuminüri ve kreatinin birlikte yahut 24 saatte total mikroalbumin ölçüsünün tayini DN erken tanısı için son derece kıymetlidir.
Diyabetik diyaliz hastaları da böbrek nakli olabilirler: Diyabetik hastaların böbrek nakli olmalarına mani yoktur. Nakil olan hastaların hayat mühletleri diyalize girenlere nazaran daha güzel olmaktadır. Esasen böbrek nakli ameliyatı öncesi diyabeti olmayan kronik böbrek yetersizliği hastalarının kıymetli bir kısmı kullanılmak zorunda olan ilaçlar nedeniyle nakilden sonra diyabet geliştirmektedirler..
Diyabete genetik yatkınlık tahminen mukadderat olabilir fakat diyabetik bir hastanın başta böbrek hastalığı olmak üzere her türlü olumsuz komplikasyonu diyabetin dikkatli izlenmesi ve tedavisiyle, önleyici tedbirler sayesinde baht olmaktan çıkabilir.
