Türkiye’de günlük koronavirüs olayları 21 Nisan’da 61 bin 967 ile doruğa ulaştıktan sonra düşüşe geçti, 20 günden kısa bir müddette 15 binin altına geriledi.
Bu süreçte test sayılarının da düşüşe geçmesi, hadise sayılarının bu yüzden az gözüktüğü yorumlarına da yol açtı.
Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca ise bu argümanlara karşılık olarak, test sayılarının hastalığın azalması nedeniyle düştüğünü söyledi.
Pekala Türkiye’nin açıkladığı günlük test ve hadise sayılarının birbirine oranı bize ne anlatıyor? Bilgileri inceledik ve uzmanlara sorduk.
BBC Türkçe’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği Lideri Şebnem Korur Fincancı, Türkiye’de yapılan test sayısının yetersiz olduğunu ve artması gerektiğini söylüyor.
Fincancı’ya nazaran Türkiye az şahsa test yapıp az sayıda olumlu olay göstererek, öbür ülkeler tarafından riskli ülkeler kategorisine alınmamayı ve ülke içindeki kapanma düzeyini düşürerek ekonomiyi canlı tutmayı düşünüyor olabilir.
BBC Türkçe’ye konuşan bir Sıhhat Bakanlığı yetkilisi ile bu görüşlerin gerçeği yansıtmadığını söyledi.
Ülkelerin nüfuslarına oranla ne kadar test yapması gerektiğine dair üzerinde uzlaşılmış bir sayı yok.
Johns Hopkins Üniversitesi test sayısının nüfusa oranla değil, o anki dalganın büyüklüğüne oranla kararlaştırılması gerektiğini söylüyor.
Dünya Sıhhat Örgütü’nün ise bu bahiste bir kriteri var.
Örgüt bir ülkede pandeminin denetim altında olduğunu söyleyebilmek için, testlerin müspetlik oranının iki hafta boyunca yüzde 5’i geçmemesi gerektiğini söylüyor.
ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi’nin önerdiği bir öbür kriter ise son yedi gündeki toplam olay sayısının toplam nüfusun 100 binde 50’sinden az olması.
Hadise sayısı bunun üzerindeyse test sayısının artırılması tavsiye ediliyor.
CDC 100 binde 10’un altını düşük yayılım, 10-49 ortasını orta yayılım, 50-99 ortasını önemli eve gelen escort yayılım, 100’ün üzerini ise önemli yayılım olarak niteliyor.
Türkiye’de bu oran hiçbir vakit yüz binde 50’nin altına inmedi.
Bu da CDC kriterlerine nazaran Türkiye’nin daha fazla test yapması ve tedbir alması gerektiği istikametinde bir işaret.
Pekala Türkiye’de kimlere test yapılıyor?
Sıhhat Bakanlığı’nın internet sitesindeki bilgilere nazaran Türkiye’de sırf Covid-19 semptomu gösteren bireylere, tabiplerin gerek görmesi durumunda test yapılıyor.
Koronavirüse yakalanmış bir bireyle birebir konutta yaşayanlar bile, belirti göstermedikleri durumda test yaptıramıyor.
Koronavirüs testi müspet çıkmış bir bireyle yakın temasta bulunmuş olan bireylere 10 gün boyunca kendilerini konutlarında izole etmeleri, sırf belirti gösterirlerse test yaptırmaları söyleniyor.
Bakanlık, karantinadaki bir bireyle görüşmüş olanlara şu tavsiyeyi veriyor:
“Karantina altındaki bir şahısla görüştüyseniz hastalık semptomları açısından kendinizi takip etmeniz gerekir. Görüştüğünüz bireyde COVID-19 ortaya çıkarsa kendinizi 10 gün konutta izole ediniz, sizde hastalık semptomları ortaya çıkarsa maske takarak en yakın sıhhat kurumuna gidiniz.”
Bakanlık ayrıyeten, yalnızca şikayetleri olan ama bir hastayla teması olmayan şahıslara meskende test yapılmadığını söylüyor.
Sıhhat Bakanlığı bunun yanı sıra, Türkiye’de tarama hedefli test yaptırılmamasını tavsiye ediyor. Bunun nedeni ise net bir formda açıklanmıyor, sırf tarama testi yaptıran şahısların testi negatif çıksa bile gelecekte hastalanmayacağının bir garantisi olmadığı belirtiliyor.
Test yaptırabilecek kişi kümelerinin böylesine dar bir halde (sadece belirti gösterenler) tanımlanması ise kimi uzmanlar tarafından eleştiriliyor.
‘Aynı meskende yaşayana yapılmayacak da kime yapılacak?’
İstanbul Tabip Odası’ndan hekimler Ergün Demir ve Güray Kılıç, birlikte yazdıkları bir makalede pandemi sürecinde faal filyasyon ve izolasyonun sırf test ile mümkün olduğunu vurguluyor ve Türkiye’deki durumu eleştiriyor:
“Bu uygulama ile temaslı vatandaşların test yaptırabilmesi gaziosmanpasa escort zorlaştırılmıştır.
“Test yapılmayan lakin meskende izole kalması gereken temaslı vatandaşlar panik halde özel sıhhat kuruluşlarına yönelecek lakin 250-300 TL’yi cepten ödeyerek test yaptırabileceklerdir.
“Soruyoruz COVID-19 müspet olaylar ile tıpkı konutta kalan temaslı şahıslara test yapılmayacak da kimlere test yapılacak?”
Demir ve Kılıç, bir yandan belirtisiz temaslılara test yapılmazken başka yandan kimi milletvekillerinin ayda sekiz test yaptırmasını ve futbol ekiplerine sistemli test yapılmasının tezat oluşturduğunu söylüyor.
İngiltere’de isteyen herkes haftada iki fiyatsız test alabiliyor
Türkiye’nin bilakis birtakım ülkeler isteyen herkese test yaparak daha fazla asemptomatik hadiseyi tespit etmeyi ve böylelikle salgını daha tesirli bir biçimde önlemeyi hedefliyor.
Bunlardan biri de İngiltere. Ülkede Nisan başından itibaren isteyen herkes eczanelerden haftada iki defa fiyatsız, yarım saat içinde sonuç veren süratli testlerden alabiliyor.
Pekala Türkiye neden sadece belirti gösterenlere test yapıyor? Daha fazla bireye test yapılması asemptomatik hadiselerin yarattığı bulaşımın önüne geçmez mi?
Bu soruları Sıhhat Bakanlığı’na sorduk.
Sıhhat Bakanlığı yetkilisi: Belirti göstermeyenlere de test yapılıyor
Bir Sıhhat Bakanlığı yetkilisi Sıhhat Bakanlığı’nın internet sitesinde yazanların, tabiplerin ve Covid-19’a yakalananların anlattığının tersine, Türkiye’de belirti göstermeyenlere de test yapıldığını ayrıyeten ülkede geniş tarama yapıldığını söyledi.
Sıhhat Bakanlığı’nın internet sitesinde “Rutin olarak tarama emelli test yaptırılması önerilmemektedir” yazdığını hatırlattığımız yetkili bunun, insanların koronavirüs endişesiyle her gün test yaptırmaması için yazıldığını söyledi.
Belirti gösterenlere test yapılıyorsa Sıhhat Bakanlığı’nın internet sitesinde neden test yaptırmak için belirti gösterme kaidesi arandığını sorduğumuz yetkili, bunun Dünya Sıhhat Örgütü tavsiyesi olduğunu ve o yüzden o denli yazdıklarını söyledi.
Semptom göstermeyenlere test yaptırmama istikametinde bir tavsiyelerinin bulunup bulunmadığını Dünya Sıhhat Örgütü’ne gölbaşı escort (WHO) sorduk.
Örgütün cevap olarak gönderdiği WHO dokümanlarında belirti gösteren bireylere test yapılması gerektiği yazıyor. Lakin belirti göstermeyen bireylere test yapılmaması gerektiğine dair bir söz yer almıyor.
Evrakta belirti göstermeyen bireylere test uygulanması konusunda klinik ve kamu sıhhati muhakemesiyle karar vermek gerektiği ve bu evrakın bu alanda tek yönergeymişçesine kullanılmaması gerektiği vurgulanıyor.
Bu nedenle çok sayıda ülke, semptom göstermeyen bireylere de fiyatsız test yapıyor. İngiltere’de işyerine gitmek zorunda olan çalışanlar ve okullara geri dönen öğrenciler her hafta bu testleri yapıyor.
TTB Lideri Fincancı: Hadise sayısını düşük göstermek için olabilir
Pekala Türkiye’nin de salgını denetim altına alabilmek için bu ülkelerin yaptığı üzere daha fazla sayıda test yapması yararlı olur mu?
Bunu Türk Tabipleri Birliği (TTB) Lideri Şebnem Korur Fincancı’ya sorduk.
Fincancı, TTB olarak daha fazla aşılama yapılması gerektiğini düşündüklerini, okulların kapatılmak yerine rutin testlerle açık tutulmasını önerdiklerini lakin bu teklifin karşılık bulmadığını söylüyor.
Türkiye’nin neden isteyen herkese test yapmadığı konusunda bir açıklama yapmadığını, bunun cevabı hakkında fikir yürütebileceklerini belirten Fincancı “Birkaç neden olabilir” diyor ve ekliyor:
“Birincisi olay sayılarının düşük tutulması.
“Bu hem Türkiye’nin öbür ülkelerce riskli ülke kategorisine alınmaması için hem de daha az kapanma tedbiri alarak ekonomiyi daha az etkilemek için yapılıyor olabilir.
Ekonomik krizin çok derin olduğunu biliyoruz.
“Haftalık olarak bakıldığında, testlerin düşük olduğu şartlarda bile olay sayıları haftalık olarak yüz binde binlere ulaştı.”
Daha evvel Sıhhat Bakanlığı’nın aylarca olay sayısını gizleyerek onun yerine hasta sayısını açıklamasını ve akabinde da bunu “ulusal çıkarlar” ile gerekçelendirmesini hatırlatan Fincancı, “O yüzden bu iddialarımız spekülasyonun ötesine geçiyor” diyor ve testlerin gerekli düzeyde olmamasının gerisinde da tıpkı motivasyonun olabileceğini söylüyor.
Fincancı, “Vaka sayılarının açıklanandan daha fazla olduğuna dair müşahedelerini paylaşanların terörist olarak damgalanması da bunu gösteriyor” diyor.
TTB Lideri Fincancı bir yanda yakınması olmasa bile test yaptırabilmek için yakınması olduğunu söyleyen beşerler olduğunu, başka tarafta ise işinden olmamak için temaslı oldukları şahısları söyleyemeyenlerin bulunduğunu belirtiyor.
Asemptomatik hadiseler nedeniyle tüm temaslılara test tavsiyesi
Dünya genelinde Covid-19’u rastgele bir belirti göstermeden atlatanlar nedeniyle gerçek hadise sayılarının testlerde çıkanlardan çok daha yüksek olduğu kabul ediliyor. Ancak ortadaki farkın ne kadar olduğuna dair net bir bilgi yok.
CDC’nin iddiası bunun yüzde 30 civarında olduğu.
Türk Tabipleri Birliği ve CDC’ye nazaran, belirti gösteren şahısların yanı sıra belirti göstermeyen ama şu kümelerde bulunan şahıslara test yapılmasını tavsiye ediyor:
- Testi olumlu çıkmış bir şahısla temas edenler,
- Kitlesel etkinlikler yahut kapalı yerlerde kalabalık etkinliklere katılanlar,
- Toplumdaki yayılımı anlamak için rastgele seçilecek örneklem kümelerinde yer alanlara (tarama maksatlı test),
- Okul ve iş yeri üzere yerlere gidenler (belli aralıklarla).