Sosyal bir varlık olan insan; dünyada, kendi toplumunda neler olup bittiğini merak ediyor ve bilmek istiyor.
Modern toplumda bir modülümüz haline gelen kitle bağlantı araçları bizi birçok bahiste bilgilendiriyor ve yönlendiriyor. Hasebiyle bizlerin ruh sıhhatini ağır derecede etkileyen bu araçlarda medyanın lisanı, haberleri verme biçimi epey değerli.
Teknolojinin gelişmesiyle internetten, toplumsal medyadan gündem takip edilebilse de ana haber bültenlerinin değeri toplumumuzda devam ediyor ve bireyleri belirli bir an için de olsa kişisellikten çıkarıp toplumsallığa sürükleyebiliyor. Haberin verilme mühleti, kullanılan görseller, kullanılan lisan üzere birçok etken bizlerin hangi istikamette etkileneceğini de belirliyor.
Zaman vakit bizi korkutan/ cesaretlendiren; harekete geçiren/köşemize çekilmemize sebep olan medyanın lisanı bizleri olumsuz manada nasıl etkiliyor, bu tesirleri en aza indirgemek için neler yapabiliriz daha yakından ve detaylı bir biçimde bakalım.
1. Ağır empati kurulabilir
Kitle bağlantı araçlarında epey detaylı bir halde verilen şiddet, taciz, afet vd. haberler insanlarda ikincil travmaya sebep olabilir. İkincil travmada kişi direkt olarak bir olaya maruz kalmaz, lakin gördüğü duyduğu şeylerle olayı güya kendisi yaşamışçasına hislere sahip olur ve o tarafta yansılar geliştirir.
Medyada; yaşanan olumsuz olayın detaylı akışı, maruz kalanın imajları, hatalı ve maruz kalan ortasındaki alaka ve gibisi şeyler ayrıntılandırıldıkça bu travmanın oranı artacaktır ve kişi maruz kalanla ağır empati kurarak güya kendisi yaşamış üzere emsal his ve fikirlere sahip olacaktır.
2. Travmalarımız tetiklenebilir
Bizlerin de direkt maruz kaldığımız ya da bir yakınımızın maruz kaldığı olaylardan ötürü travmalarımız olabilir.
Belki daha taze olan tahminen de şimdi düzgünleşme kademesinde olan travmalarımız yukarda bahsettiğim formda verilen haberler münasebetiyle tetiklenebilir ve daha ağır yaşamamıza ya da ilerlediğimiz süreçte başa dönmemize sebep olabilir.
3. Şiddeti meşrulaştırabilir, şiddet eğilimi olan şahıslara destek olabilir
Benzeri hayli çok olan bu iki görselde verilen ayrıntılar; okuyucular, izleyiciler için şiddette sebepler olabilirmiş algısı yaratıyor.
‘’Aynı meskende kaldığı’’ vurgusu şüphelinin/katilin suçlanmasından fazla şiddete maruz kalanın/hayatını kaybedenin cürmü varmışçasına bir algı yaratabiliyor. Ya da öbür örnekte olduğu üzere ‘’Beni aldattı’’ cümlesi, bu cinayetin işlenmesi için haklı sebeplerin olabileceği fikrini yerleştirebiliyor.
Ortadaki suça odaklanmak yerine sebeplerine -hiçbir cinayetin nedeni olamaz- odaklanarak algıyı çok farklı noktalara çeken bu haberler maalesef yaşanan, yaşanacak olan şiddetleri meşrulaştırabiliyor. Bunun yanı sıra, benzeri olayı yaşayan bir kişi -partneri tarafından aldatılan- yapması gereken şey şiddet uygulamak hatta partnerini öldürmekmiş üzere bir niyete sahip olabiliyor ya da hali hazırda şiddet uygulayan bir kişi bu halde verilen haberler münasebetiyle yaptığının haklılığını savunabiliyor.
4. Toplumsal bağları zayıflatabilir
Doğduğumuz, büyüdüğümüz ve yaşamaya devam ettiğimiz topluma az ya da çok bir formda bağlıyız.
Topluma vermemiz gerektiğine inandığımız ve toplumdan almayı beklediğimiz aşikâr başlı şeyler var, bunlar herkes için değişebilen şahsî şeyler. Günden güne artan travmatik haberler topluma olan itimadımızı ve inancımızı zedeleyerek toplumla aramızdaki bağı zayıflatmaktadır.
Topluma karşı kuşku ve kaygının hakim olduğu hislerle, kanılarla hayata devam ettikçe vakit zaman kendimizi ilişkin hissedemediğimiz anlarımız olacak ve bu da maalesef kopukluklara sebep olacaktır.
Neler Yapılabilir?
– Medya kuruluşları tarafından olayın haber pahasına dikkat edilmelidir.
– Habere her yaştan kısmın maruz kalacağı göz önünde bulundurularak çalışmalar yapılmalıdır.
– Verilen haberleri dramatize etmekten fazla 5N1K sorularına karşılık vermeye ihtimam gösterilmelidir.
– Afet, terör, hücum, taciz vd. olaylarda şahısların mahremiyeti göz önünde tutulmalıdır, bunlara maruz kalan insanları istismar etmekten kaçınılmalıdır.
– Travmatik haberlerde seçilen lisana ihtimam gösterilmeli.
– Birçok davranışı izleyerek, duyarak da öğrenebileceğimizi unutmamak gerekir ve verilen haberlerde şiddet olaylarını açık açık yayınlamaktan kaçınılmalıdır.
– Bunların yanı sıra izleyicilerin de şuurlu olması ve kendini etkileyebileceğini bildiği haberlere maruz bırakmaması, ziyan verici haberlerin yayınlandığını fark ettiğinde de gerekli yerlere şikayetini bildirmesi kıymetlidir.
