Çoğumuz şişmanladığımızı fark ettiğinde evvel ekmeği bırakmalıyım diye düşünüp kısa vadeli diyet denemeleri yapıp sonrasında kalıcı bir sonuç yakalayamıyor. Bu durum da şişman bireyin daha fazla kilo almasına ve kronik hastalık riskinin artmasına sebep oluyor. Yalnızca bir besini kısıtlamak yahut aç kalmak zayıflamak için tahlil değil. Bilhassa zayıfladıktan sonra da tekrar kilo almak istemiyorsak davranış değişikliği sağlamalıyız. Zira obezite; tekrar ortaya çıkma potansiyeline sahip ve uzun müddetli bir tedaviye gereksinim duyan kronik bir durumdur. Ülkemizde de son yıllarda değer kazanan davranış değişikliği tedavisi, obezitenin tedavisinde temel oluşturmaktadır. Diyet ve idmanın yanı sıra uygulanan davranış değişikliği tedavisi, obez bireylerde istenen tartı kaybını sağlamaya ve kaybedilen yükü müdafaaya yönelik muvaffakiyet oranını arttırmaktadır.
Çalışmaya nazaran, şişmanlığın tedavisinde davranış değişikliği tedavisinin vazgeçilmez olma nedeni, bireylerin şişmanlığa yol açan kusurlu alışkanlıklarından vazgeçmek ve onların yerine yanlışsız davranışları kazanmak zorunda olmalarından kaynaklanmaktadır. Diyet ve antrenmanın yanı sıra yapılan davranış değişikliği tedavisi ile haftada 0.5-1 kg tartı kaybı sağlanabilmekte ve bu tartı kaybı yaklaşık 1 yıl korunabilmektedir. Bireylerin yaklaşık %25’i tedavi sonrasında da kilo vermeye devam etmektedirler. Bunların yanı sıra, davranış değişikliği tedavisi ile ruhsal işlevlerin güzelleştirildiği ve depresyona bağlı yıpranma oranının azaltıldığı bildirilmektedir.
Davranış değişikliği tedavisi kapsamında bireylerin obezite ve diyet konusunda eğitilmesi kendilerine olan inancı arttıracak ve belirlenen tedavi programına ahengi kolaylaştıracaktır. Eğitimde hedef, bireyi düzenlenen diyet programının içine çekmek, programın bir modülü olduğuna inandırmak, programı uygulaması için yapılması gerekenler konusunda bilinçlendirip ve sonuçta istenen davranış değişikliğine ulaşmasını ve sürdürmesini sağlamaktır.
Kendi kendini gözlemleme, tedavinin temelidir. Kendi denetimimizde olan davranışların tanımlanması temeline dayanır. Bu biçimde şişmanlığın altında yatan nedenler fark edilir. Yeme ataklarınız olduğu için mi (binge eating) yoksa gece fazla ölçüde yemek yediğiniz için mi kilonuz artıyor? Ya da ruh halinizdeki değişimlerden dolayı; sonluluk, gerginlik anlarında denetimsiz yenilen yiyecekler yüzünden mi şişmanlıyorsunuz? Kişinin kendini izlemesi bu davranışları fark etmesine fırsat yaratacaktır. Bunun için ana ve orta öğünleri, açlık derecesi, yemek yenilen yerleri ve vakti, kimlerle yendiği, yemek sırasındaki aktiviteleri, yenilen besinlerin ölçü ve çeşidini, yemek yenildiğinde hissedilenleri; tıpkı vakitte fizikî aktivitenin tipi, mühleti ve aktivite yapıldıktan sonra hissedilenleri içeren bir “günlük” (kayıt formu) tutulmalıdır. Hangi yanılgılı davranışı değiştirmek istediğinize kayda bakarak karar verip sonrasında neler yapılabilir bunun üzerine beslenme uzmanınızdan yardım isteyebilirsiniz.
Bir başka davranış değişikliği sistemi ise yapmaktan hoşlandığınız aktivitelerin bir listesini yapmak. Sıkıldığımızda, duygusal değişimlerde yemek yemek yerine farklı bir aktivite seçeneğiniz olmalı. Farklı aktiviteler yeme denetiminin daha rahat sürdürülmesi, hem de yemek yemeyle ilgili fikirlerin uzaklaştırılmasını kolaylaştırılabilir. Örneğin bir spor kolu ile uğraşmak (egzersiz, yüzme, masa tenisi vb.), yürüyüşe çıkmak, bahçe yahut konut bitkileri ile uğraşmak, kitap, mecmua, gazete vb. okumak, müzik dinlemek, telefon konuşması yapmak, hobi ile uğraşmak (el işi, konut işi vb), duş almak, sinema, tiyatro üzere toplumsal etkinliklerde bulunmak, günlük tutmak, his ve niyetleri yazıya aktarmak vb formunda sıralanabilir.
Diğer davranış değişikliği yollarına başka yazılarda devam edeceğiz. Şayet kalıcı olarak zayıflamak, kan kıymetlerini düzgünleştirmek istiyorsak kusurlu beslenme davranışlarını bir kenara bırakmalıyız. Bunun için bu kolay tekniklerle başlayabilir. Kendinizi bu manada güzelleştirebilirsiniz.
Sağlıklı günler dilerim…
