“Gözlerinizi kapatın ve bir an için sınıfa girdiğinizi düşünün. İçeride arkadaşlarınız ve öğretmeniniz var. Herkes size şaşkın şaşkın bakıyor. Siz de ne olduğunu anlamadan başınızı eğdiğinizde bir bakıyorsunuz pantolonunuzu giymeyi unutmuşsunuz. O an çok utanıyorsunuz, yüzünüz kızarıyor, terlemeye başlıyorsunuz, elleriniz titriyor, bir yandan da kalbiniz süratli hızlı çarpıyor, akabinde güya nefes alamıyor ve ölecek üzere hissediyorsunuz. Çabucak oradan uzaklaşmak istiyorsunuz. Tabi utandığınız için de öbür gün o sınıfa tekrar girmek istemiyorsunuz.” İşte toplumsal fobisi olan insanların hissettiği ruh hali tam olarak da buna benziyor. Her girdikleri kalabalık ortamda emsal hisleri ve fizikî belirtileri yaşıyorlar. Tabi sonrada o ortamdan kaçmak, tıpkı hisleri yaşamamak için bir daha kalabalığa girmek istemiyorlar. Zira insanların kendileri hakkında zayıf, güçsüz, aptal ya da korkak üzere yargılarında bulunacağını düşünüyorlar. Bu durum gün geçtikçe hayatlarını daha çok etkilemeye başlıyor, kişi girdiği ortamda rahatsızlık hissettiğinden kaçmaya çalışıyor, ortamdan uzaklaşmak onu rahatlatıyor. Bu halde başlayan kısır döngü kişinin kalabalık ya da yabancı ortamlara girmemesine, kendi dünyasına kapanıp insanlardan uzaklaşmasına ve depresyona girmesine sebep olur.
Tarifine bakacak olursak, Toplumsal fobi ismi da verilen toplumsal anksiyete (kaygı) bozukluğu, kişinin toplumsal durumlara karşı çok ve akıl almaz derecede endişe duyduğu bir tıp anksiyete rahatsızlığıdır. Anksiyete, başkaları tarafından eleştirilme, seyredilme ve yargılanma endişesinden kaynaklanır. Toplumsal fobisi olan kişi yanılgı yaparak oburlarının önünde rezil olacağından yahut utanç duyacağından korkar. Tahminen de korkusu toplumsal maharet eksikliği yahut diğerlerinin önünde yaşanan bir tecrübeyle daha da berbatlaşabilir, anksiyete patik atağa dönüşebilir. Kaygının bir sonucu olarak, kişi ya çok kahır içinde kimi toplumsal durumlara katlanır yâda hepsinden kaçınabilir. Toplumsal fobisi olanlar şimdi gerçekleşmemiş olaylar nedeniyle günlerce hatta haftalarca kaygı çekerler. Toplumsal fobisi olanların birden fazla dehşetinin yersiz olduğunu bile bile bunun üstesinden gelemez. Toplumsal fobinin görülme sıklığı %2 – %13 Aralığında seyretmektedir. En sık görülen psikiyatrik rahatsızlıklardan birisidir. Amerika’da erişkinler ortasında yapılan çalışmada ömür uzunluğu sıklığı %13,3 olarak saptanmıştır. Toplumsal fobi, daha çok 10-17 yaşlar ortasında başlar. Sosyoekonomik durumu yetersiz, işsiz ve eğitim seviyesi düşük olanlarda daha sık görülür. Çocuk yetiştirme stili, toplum içine gereğince çıkmama, ailenin diğerleriyle görüşmemesi, çocukluktan itibaren utangaç bir yapının olması da görülme sıklığını arttırmaktadır.
Belirtileri nelerdir? Korkulan durumla karşılaşıldığında bedensel belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler yüz kızarması, kalp çarpıntısı, terleme, titreme, kas gerilmesi, ağız kuruluğu, nefes darlığı ya da nefes kesilmesi, mide-bağırsak sisteminde rahatsızlık ve ishaldir. Çocuklar korkularını ağlayarak, ebeveynlerine yapışarak yahut öfke nöbetleriyle söz edebilirler. O sırada kişinin aklından “Ben güçsüzüm, berbatım, yetersizim, berbatım, sevilmeye layık değilim, hayâ yapmamalıyım, kusursuz davranmalıyım, herkes beni beğenmeli” üzere niyetler geçer. Bu fikirler sonrasında oluşan kaçınma belirtileri korkulan ortamı terk etme, bir daha o ortama girmeme, göz temasından kaçma, ilgisiz şeyler düşünme, oburunun önünde yemek yemekten, konuşmaktan kaçınma formunda olabilir. Bu hastalıkta ek psikiyatrik rahatsızlıklar da çok sık görülür. (Depresyon, panik bozukluk, takıntı hastalığı, utangaç kişilik bozukluğu üzere rahatsızlıklar.)
Toplumsal fobinin tedavisi çok ayaklıdır. Tedaviye ailenin, eşlerin, öğretmenlerin hastanın ve tabibin etkin iştiraki çok değerlidir. Hastalık ilaç tedavisi ve psikoterapi ile tedavi edilir. İki tedavinin birlikte uygulanması muvaffakiyet bahtını kıymetli ölçüde yükseltecektir. Verilen ilaçlar bedenin salgıladığı “seratonin” isimli bir unsur üzerinden tesirlidir. Sanılanın tersine bağımlılık yapmaz, uyku getirmez, ileride kısırlık yapmaz. Bu sebeple itimatla kullanabileceğiniz ilaçlardır. Şayet siz yahut çocuğunuz bu hastalıktan muzdaripseniz tedavisiz kalmayın!
Haftaya görüşmek üzere, sağlıcakla kalın.