Salgın yaşadığımız dertle birlikte ruhsal çalışma şartlarında değerli değişiklikler meydana getirdi. Dış şartların getirdiği çaresizliğin beraberinde bunlardan en etkileneni kolay bir düzenlemeden ibaret olmayan çerçeve oldu. Çerçeve yalnızca psikanaliz için değil tüm terapiler için değerli olan, kapsayıcı, sınırlayıcı ve simgeleştirici pek çok fonksiyona sahip, kuramla organik bütünlük içindeki ruhsal çalışmanın en kıymetli ögesidir.
Psikanaliz tarihinin en değerli görüş ayrılıkları psikanalitik çerçeve ile ilgilidir. Freud ve Ferenczi’nin kopmalarına neden olan çerçevenin tarifiyle ilgili görüş ayrılıklarının olmasıdır. Ayrıyeten, Anna Freud ve M.Klein ortasındaki tartışmaların asıl kaynağı analitik süreçten çok analitik çerçevedir. Freud, 1910-1915 yılları ortasında psikanaliz tekniğinin çeşitli tarafları üzerinde birçok yazı yazmıştır. Bu yazılarında analist adaylarına psikanalizin ne olduğunu anlatmayı ve etik çerçevesini aktarmayı hedeflemiştir. Freud’dan sonra birçok müellif çerçevenin değeri üzerinde durmuştur. Winnicott, 1956’da çerçeveyi (setting) “tedavi edici düzeneğin düzenlenmesindeki detayların toplamı” olarak tanımlamıştır.* Winnicott bu noktada analitik sürecin gelişimine ve uygun kaidelerin yaratılmasında analistin aldığı faal role dikkat çeker. Freud, çerçeve kavramını direkt kullanmamış fakat uygulama kuralarından bahsetmiştir ayrıyeten psikanaliz tekniği üzerinde yazılar yazmak konusunda epey temkinli davranmıştır. Bunun bir nedeni bu hususta eğitim almamış bireylerin yazılarından yola çıkarak yanlış uygulamalar yapmasından çekinmesi, öbür neden ise öğrencilerinden kimilerinin yazdıklarını motamot hiç bir esnekliğe yer vermeden uygulamaya çalışmalarından korkmasıdır.
Freud çerçeve konusunda esneklik hissesi bırakırken bu günlerinde bizde bir anda kendimizi Sykp’ta yada telefonun öbür ucunda bularak değişmezlerin bütünü olarak düşündüğümüz psikanaliz çerçevemiz yeni tecrübelerin beraberinde ahenk sağlama ve esneklik kapasitemizi görmemizi sağlamış oldu. Benim bu süreçten en âlâ anladığım şey “idareli kullanım” oldu. Kısıtlı şartlarda ve uzakta olsa bile analistimin her şartta benim için var olabilmesi beni bu süreçte tutan en değerli şey oldu. Bir taraftan doğal akşındaki kolay kolay ulaşılabilir olan tahlil seanslarımın değerini daha bir anlar oldum. Tahminen analizdeyken karşımdaki koca ağacın yeşil kollarının ahenkle savrulmasını göremiyor olabilirim lakin içsel olarak hissettiğim aranın gerçeklikteki uzaklıkla ölçülemeyeceğini, her bir seansım üzerine daha ihtimam ve dikkatle düşünerek “hiç olamamasındansa uzakta da olsa en azından burada” diyebildiğim bir süreç oldu.
Yakın vakitlerde Milletlerarası Psikanaliz Derneği (IPA)’nin podcasti “IPA Off the Couch” (IPA Divanın Dışında) podcastinde Paris Psikanaliz Kurumu’nun ve Paris Psikosomatik Enstitüsü’nün eski lideri olan psikanalist Marilia Aisenstein’ı ağırlamıştı. Marilia, bu pandemi sürecinde Fransız psikanalistlerin çerçevelerini değiştirmek konusunda nasıl zorlandıklarını ve bu psikanalistler tarafından salgın öncesinde online seansların bir “günah” olarak görüldüğünü ve artık benimsedikleri katı kuralları yavaş yavaş esnetmek zorunda kaldıklarından kelam etti.
Onun klinik çalışmasındaki bu çok sevdiğim esnekliğine kulak vermek lazım. Standart modelin el değmemiş halinin birçok vakit günlük uygulamalardaki kullanıma uygun olmadığını, öte yandan bunun “her yol mübah” manasına gelmediğini belirtmektedir.
Ona nazaran analitik çerçeve, duruş, sıklık üzere niteliklerde değişikliğe gidilmesinin maksadı özü korumak hatta güçlendirmektir.
Marilia’nın dediği üzere “Bir modelde esnek davranabilmek için evvel onun büsbütün içselleştirilmesi gerekir.”*
Tekrar de bu günlerde uzak kaldığımız terapi odalarımıza ve divanlarımıza sıhhatle kavuşacağımız günlere.