Merhaba, ‘hocam çocuğumda disleksi olabilir mi?’ ‘ hocam ben de disleksi var mıdır?’ ‘çocuğumun disleksi olmasında benim kabahatim var mı?’ ‘sizce çocuğum akranlarına yetişebilecek mi?’ ‘aslında çok zeki ancak ne oluyor anlamıyorum’ ‘ bu durumla nasıl baş edeceğiz?’ ‘zekasında mı bir sorun var sanki?’ üzere birçok soruyla karşılaşıyorum. Ebeveynler haklı olarak telaşlı olarak geliyor ve başları çok karışık olabiliyor. Arkadaş ortamından, toplumsal etraftan, okuldan gelen şikayetlerde bunların üzerine eklenince kendilerini çıkmazda ve çaresiz hissedebiliyorlar. Şöyle belirteyim , biz yetişkin olarak bu durum karşısında bu kadar çaresiz hissederken çocuklarımızın durumunu anlamak, onların nasıl zorlandığını fark etmek çok ancak çok değerlidir.
Evet , çocuğumuz fizikî olarak büyürken gelişirken birebir vakitte toplumsal, bilişsel ve lisan olarak da gelişimine devam etmektedir. Erken çocukluk devrinde 2 yaş civarı bilhassa çocuğun lisan gelişiminde besbelli ilerlemeler olması gereken periyottur.
Disleksi gelişimi aşağıdaki formlarda olabilir:
-Fonolojik Disleksi: Bu halinde sesleri çıkarma anlamada sorun daha besbellidir. Sesleri tanıyamama okuma ve anlamayı otomatik olarak olumsuz etkilemektedir.
-Basit ya da yüzeysel Disleksi: Kullanılan sözcükleri tanıma manaya ve yazmada sorun vardır.
-Görsel disleksi: Burada görsel marifetlerde ki probleme bağlı olarak okuma anlamada sorun vardır.Daha çok görme ve nörolojik sıkıntılar ile birliktedir.
-Klasik bilinen Birincil Disleksi: Disleksinin en yaygın tipidir. Beynin sol yarısında fonksiyonellikte meseleler vardır ve en sık karşılaşılan tipi budur. Bu tipi yaşın büyümesi ile ortadan kalkmamaktadır.
-Gelişimsel olarak ortaya çıkan İkincil Disleksi: Bu anne karnından itibaren maruz kalınan aksiliklere bağlı olarak ortaya çıkar ve kaideler düzeltildiğinde çocuğun büyümesi ile azalması mümkündür.
-Travmatik nedenler ile oluşan Disleksi: Yetişkin yahut çocuklarda, travma yahut hastalık nedeniyle beyinde meydana gelen hasara bağlı gelişir.
Disleksi, çeşitli çevresel faktörler, genetik durumlar, zorlayıcı gebelik ve doğum, gelişim süreçlerinde beyin gelişimini olumsuz etkileyen enfeksiyon vs üzere durumlardan da oluşabilir.
Ne nedenle ortaya çıkmış olursa olsun, kişinin hayatını zorladığı ve kesinlikle gerekli takviyelerin alınmasının değerli olduğunu unutmadan ilgili uzmanlık alanlarına (çocuk hekimi ,çocuk psikiyatrisi,çocuk nörolojisi) başvurulması tahlil için kuraldır.
Disleksi ne vakit fark edilebilir?
Erken çocukluk devrinde, bilhassa çocuğun lisan gelişiminin süratli olduğu 2 yaş periyodunda fark edilebilir. Lakin disleksinin fark edilmesi, anlaşılması güç olabilir. Bilhassa okul yıllarında daha besbelli olarak sıkıntılar ortaya çıkmaktadır.
OKUL ÖNCESİ BELİRTİLER;
– konuşmada gecikme, harfleri yanlış söylem etme
-kendi ismini söylemede problemler,
-yaşı seviyesinde verilen komutları anlamada zorlanma,
-ince motor maharetlerde yeterli olmama üzere durumlar olabilir.
Unutulmamalıdır ki! Her geç konuşan çocukta Disleksi olmak durumunda değildir, ve geç konuşmanın farklı fizikî, psikiyatrik nörolojik nedenleri olduğu da unutulmamalıdır. Ailede şayet disleksi, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan bireyler var ise yeni gelen bebek için takiplerde bu açıdan değerlendirmelerin yapılması erken teşhis ve tedavi için değerlidir.
OKUL DEVRİNDE Kİ BELİRTİLER;
-Yaşına nazaran okumayı geç öğrenme, yavaş okuma,
-Söyleneni manaya ve kavramada sıkıntılar yaşama,
-Konuşurken akıcılıkta sorun, hakikat sözleri bulma ve kullanmada meseleler,
-Sıralı bilgileri öğrenme de (aylar, günler, taraflar, saat gibi) ve bilgiyi depolamada zorlanmalar,
-İşitsel öğrenmede benzerlerlikler, farklılıklar üzere durumları anlamada zahmetler,
-Oyunları manaya, rol alma, kurallara uymada zorluklar,
-Denge gerektiren (bisiklet, kaykay, paten gibi) durumlarda zorlanma ve bu nedenle kaçınmalar,
-Uzun karmaşık söz ve cümleleri söylemde zorlanma,
-Okuma gerektiren ödevlerden kaçınma , yaparsa da çok uzun müddette tamamlama üzere belirtiler sayılabilir.
Ve bu durum vaktinde gerekli takviyeler alınmadığında yetişkinlik periyodunda de devam edecektir.
-Sesli okuma, okuduğunu aktarmada zorluklar,
-Matematik süreçlerinde sıkıntılar,
-Zamanı planlama ve organize olmada zahmetler,
-Yabancı lisan öğrenme ya da söylemleri hakikat yapmakta zorluklar,
-Ezber zorlukları,
-Olayları gerekli formda sözel olarak tabir etmede akıcılık da zahmet çekmeler,
-Esprileri, fıkraları incelikleri anlamada gecikmeler ve bu durumlar toplumsal gelişimi ahengi da bariz olarak olumsuz etkilemektedir.
Görüldüğü üzere, DİSLEKSİ yalnızca çocukluk devrini değil tüm hayatı etkileyen bir durumdur.
DİSLEKSİ DE TEŞHİS SİSTEMLERİ;
Disleksi teşhis edebilecek belli ve tek bir test yoktur, lakin teşhis esnasında bir dizi faktör göz önünde bulundurulur:
-Başvurulan uzman çocuk ve aile ile ilgili ayrıntılı bilgiler almalıdır. Gebelik, doğum, gelişim süreçleri, ailede özellikli durumlar vs üzere,
-Çocuğun gelişim süreçleri, akademik durumu için öğretmen, ebeveyn için çeşitli kıymetlendirme ölçekleri kullanılmaktadır,
-Çocuğun görme,işitme ile ilgili sorunu olup olmadığı kıymetlendirilir gerekli olduğu takdirde,
-Çocuğun gelişim değerlendirmesinde farklı bulgular olursa yaş seviyesine nazaran zeka testleri istenebilir,
-Çocuğun lisan, konuşma, okul çağıysa okuma manaya, dikte yazı ,ince motor hünerleri performans değerlendirmesi olarak yapılabilir.
Öncelikle ,çocuğun öğrenme sürecini etkileyen fizikî gelişimsel, nörolojik bir sorun olmadığı tespit edildikten sonra bu değerlendirmeler yapılmalıdır.
DİSLEKSİ NASIL TEDAVİ EDİLİR;
Disleksinin altında yatan beyin anormalliklerini düzeltmek için bir yol yoktur. Ancak bu yanlış işleyişi aktif kullanılır hale getirmek için eğitim dayanakları vardır. Disleksi hayat uzunluğu süren bir durum olarak belirtilse de yani birçok eğitim dayanağı durumu önemli manada geliştirmekte ve zorlanma alanlarını besbelli olarak azaltmaktadır.
DİSLEKSİDE EĞİTİM TEKNİKLERİ;
Disleksi, muhakkak eğitim teknikleri uygulanarak tedavi edilen bir durumdur. Ne kadar erken eğitim takviyesi başlar ise , çocuğun yaşıtları ile ortasında ki açık o kadar az olarak gelişecektir,
-okuma manaya çalışmalar,
-dokunsal, işitsel, görsel öğrenme çalışmaları,
-dikkat artırma çalışmaları,
Bu belirtilen uygulamalar uzman özel eğitimciler tarafından uygulanmaktadır.
Çocuk anaokulu, ilkokul devrinde disleksi için dayanakları almaya başlar ise ömür içinde daha uyumlu olması açısından yararlı olacaktır. Anlaşılması ne kadar gecikirse , çocuğun yalnızca akademik gelişimi olumsuz etkilenmez . Çocuğun özgüveni, toplumsal gelişimi, bir çok alanda marifet gelişimi, davranış problemleri vs üzere yaşamsal sıkıntılar ile karşılaşmak muhtemel olacaktır.
Bilhassa , eğitim takviyelerinin daha geç yaşlarda alınması göreli olarak işe yarasa da, eşlik eden farklı psikiyatrik durumlar (depresyon, davranış problemleri, telaş bozuklukları gibi) ile de gayret edilmesi durumu daha da zorlaştırmaktadır.
Çocuğunuzda yansılarda yavaşlık, lisan gelişimi, motor gelişimde zorluklar fark ediyorsanız siz ebeveynler bu gözlemleriniz doğrudur. Etrafınızdaki başka insanların ‘daha küçük’ ‘abartıyorsun’ ‘bizim çocukta böyleydi’ üzere telaffuzlara kulak asmayın lütfen.
Zira erken müdahalede birinci basamak siz ebeveynlersiniz. Çocukla mesken içi yapılacak çalışmalar , toplumsal takviyeler, motor marifet gelişim çalışmaları sizinle başlamaktadır. Ve unutmayın ki! Üstte belirtilen bulgular gelişimsel gerilik, otistik bulgular, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, üstün potansiyelli çocuklar üzere farklı durumların da habercisi olabilmektedir.
Bu eğitim çalışmalarında, çocuk okul çağında ise öğretmenine de iş düşmektedir. Öğretmenin husus hakkında bilgilendirilmesi ve okul tarafından verilecek takviyelerin belirlenmesi değerlidir.
Bu tip teşhisler, okul çağında çocukların kaynaştırma formunda ek dersler alması, imtihanların ek periyodik ve durumuna uygun sorular ile yapılması, ders esnasında dikkat toplayıcı uyaranların kullanılması üzere takviyeler alması gerektiren durumlardır.
Yetişkinlikte DİSLEKSİ devam ederse!
İş hayatında başarılı olma, hayattaki sorumlulukları düzenleme, vakti hakikat kullanma, toplumsal olarak marifetli olma üzere birçok alanda problemler sizinle birlikte yol almaya devam edecektir.
DİSLEKSİ tanısı almak illa ki başarısız olacağınız manasına gelmez!! Yanlışsız eğitim takviyeleri, sizin ferdî gelişiminizde güçlü taraflarınızın belirlenmesi ve o alanların gerekli gelişiminin sağlanması bu zorlukla baş etmenizde değerli rol oynayacaktır.
DİSLEKSİ tanısı bir çocuğa konulduktan sonra, hem ailenin hem de bilhassa çocuğun yaş gelişimine uygun bir lisanla psiko eğitim dediğimiz durumu manaya takviyesi çok lakin çok değerlidir.
Daima dediğim üzere, durumu anlamak, kabullenmek ve hakikat bilgi ile yol kat etmek çocuklarınıza ve kendinize vereceğiniz en büyük ödüldür.