Hekimlik hayatımız boyunca biz çocuk psikiyatristleri birçok güç ve içinden çıkılmaz durumla karşı karşıya kalırız. Birden fazla sefer bu meselelere bir tahlil bulur yahut en azından bulmaya çalışır; ailelerimize yardımcı oluruz. Lakin itiraf etmeliyim ki yüz yüze kaldığım en çaresiz durumlardan biri ise; aile görüşmelerinin sonlarına gerçek ekseriyetle annelerden gelen “ tabip amcası biz hiç yemek yemiyoruz ne yapacağız??” sorusudur. Bu soru karşısında hekimlik refleksiyle tıp fakültesi 4. Sınıfa dönüp “büyüme gelişme olağan ise sorun yoktur” cümlesi aklımıza gelir. Halbuki biraz düşünürsek sorunun anne çocuk bağlantısına dayanan kocaman bir fotoğraf olduğunu anlarız.
Her canlı tabiatın bir kanunu olarak yavrusunu beslemeyi birinci görev olarak görür. Bu doğal içgüdü sayesinde anne çocuğunun en güzel biçimde beslenmesini ve gelişmesini ister. Lakin bu durum bazen anneliğin tek vazifesi haline gelebilmekte ve anne çocuk ilgisini bozmaktadır. Açlık ve tokluğun fizyolojik bir his olduğunu anlayamayan bunu duyumsamayan çocuk yemeğin birçok vakit dışardan gelen bir obje olarak algılar. Çocuklar da tıpkı erişkinler üzere bedeni sistemli bir formda çalışmakta, açlık tokluk hissi de bu sistemin bir kesimi olarak olağan gidişatı devam ettirmek üzere çalışmaktadır. Bebeklik çağında bile karnı doyan bebek başını verilen göğüs ya da mamanın verildiği taraftan başını başka istikamete çevirerek doyduğunu aşikâr eder. Meğer birçok anne çocuğunun kâfi yiyecek almadığını düşünerek; çocuğun çenesini zorla açarak, burnunu sıkarak, yemeği oyuna çevirerek daha çok yiyecek almasını sağlamaya çalışır. Tek amacı vardır. “Çocuğunu uygun beslemek”. Bu gaye bir noktadan sonra hepimizin klasik olarak bildiği kısır sahneye döner. Elinde tabakla çocuğun peşinden koşan, bir lokma yemesi için türlü şaklabanlığa bürünen anne baba; bir lokma yemeği yemek için türlü rüşveti talep eden çocuk.
Peki sorunu saptadık hoş lakin tahlil ne olmalı? Üstte bahsettiğim üzere bu sorunu yanıtı çok kolay değil. Lakin tahlile en temel problemden başlamak gerekir. O da çocuğa açlık ve tokluk hislerini öğretmektir. Nasıl her insanın iştahı farklı nizamda ise her çocuğun yeme nizamı de farklıdır. Bu noktada ailelerimiz sabır göstermeli öğünlerin ortasını mühlet olarak açmalı ve çocuğun yemek yemeyi talep etmesini beklemektir.
İlk basamak aşıldı ya sonrası… Çocuğumuz acıktı ve yemek yemek istedi. Sorun çözülmedi maalesef. Nasıl ve nerde yemek yenecek? Bu sahiden günümüzde ailelerimizin en büyük problemlerinden biri. Televizyon karşısında saatlerce süren hamburger yahut patates kızartması keyfi yahut verilen zerzevat yemeğini beğenmeyip köşede ki dürümcüden sipariş. Kulağa güzel gelmiyor eminim. Bu noktada tıpkı öteki mesken kurallar üzere her ailenin yemek kuralı ve kültürü olmalı. Çalışan anne babalarla üç öğünde birebir sofrada buluşmak gerçekle bağdaşmıyor lakin hiç olmazsa akşam yemeği saati meskende belirli olmalı ve tüm aile bireyleri o masanın etrafında buluşmalı. Bu rol model olarak çocuklarımızın yeme davranışı üzerinde olumlu tesir yaparken aile bağlarında de yerine koyamayacağımız yararları vardır.
Basamak basamak gidelim… sofraya oturduk yemek saatimiz de var fakat tabağa konulan yemeği çocuğumuz istemedi ya da bir iki kaşık aldı sofradan kalktı…Burada ki anahtar cümle bence şu olmalı “sofrada ne yeneceğine anne baba karar vermeli lakin ne kadar yiyeceğine çocuk karar vermeli”. Bu noktada yeni yaklaşımlar 6-7 yaştan itibaren çocukların kendi tabağına kendisi servis yapması. Biz ebeveynler olarak seçenekler sunmakla vazifeliyiz. Ne kadar yiyeceğini çocuk belirleyecek. Yapabiliyorsa kendi tabağına alacak. Biz ebeveynlerin belirleyeceği bir kural daha masada ne kadar müddet kalınacağıdır. “Yemeğini bitirmeden kalkma yok” yerine “ yemeğinin ne kadarını yiyeceğini sen karar ver lakin herkes yemeğini yiyene kadar masada kalacağız” uyarısı daha yerinde olabilir.
Yemek yapma sürecine çocuğun faal iştiraki yeme sıkıntılarının tahlilinde kıymetli bir nokta. Hatta işe alışveriş listesinden başlamak gerekebilir. Onunda fikrini alarak yapılan liste çocuğun fikirlerine değer verildiğini gösterir. Lakin bu mevzuda son kelamın sizin söyleyeceği gerçeğini atlamamak lazım. Alışverişe birlikte çıkıp listeyi tamamlamak çocukta yemek ile ait motivasyonu artıracaktır. Yemek hazırlarken yaşı göz önüne alınıp çocuğumuzdan yardım almak, gereçleri getirmesi birtakım kolay süreçleri yapmasını istemek hem yeme davranışında hem de ebeveyn çocuk bağında olumlu tesirlere neden olacağı su götürmez bir gerçek.
Sonuç olarak yeme davranışı hayatımızın birinci gününden son ana kadar çok değerli bir modülü. Yeme yemeyi etkileyen bir çok fizyolojik ve ruhsal bozukluğu bir kenara koyarsak çocuklarımız aileden ne görürlerse onu uygulama eğiliminde. “ Çocuğum hiç yemek yemiyor” diye yakındığımızda dönüp aynaya bakmak sorunun tahlili için en hakikat yol üzere. Çatışma, cezalandırma, agresif tutumlar işlerin berbata gitmesinden diğer bir işe yaramadığı kesin. Aslolan mevzu soruna dönüşmeden çözmek, doğduğu günden itibaren çocuğumuzu nizamlı olarak açlık-tokluk sistemini, gereksinim ve isteklerini göz gerisi etmeden beslemektir. Sıhhat ve bilgiyle kalın….