Anksiyeteyi anlayabilmek için dehşet ve korkunun düzeneğini anlamamız gerekir. Korkmak ve kaygılanmak bütün beşerler için fonksiyonel ve olağan süreçlerdir. Şayet kişi kaygılarını ve telaşlarını çok seviyede deneyim ediyorsa klinik bir müdahale gerekebilir.
Dehşet ve telaş ortasındaki fark, vakit farkıdır. Biz insan olarak başımıza artık bir şey geleceğine şahit oluyorsak korkarız. Şayet başımıza ileride bir şey geleceğine inanıyorsak buna anksiyete (kaygı) diyoruz. Örneğin bir ormanda tek başımıza yürüyoruz. Karşımıza çok güçlü bir yırtıcı çıktı mesela bir ayı. Çoğumuzun güç kaynakları bir ayı ile gayret etmeye yetmeyeceği için korkarız. Bir insan ayıdan korktuğu için genelde kendini eleştirmez ve etrafı tarafından eleştirilmez. Pekala bir sokak kedisinden korkuyorsa? Bu sorunun karşılığını fobiler makalesinde incelemeyi düşünüyorum, o yüzden biz anksiyete konusuna devam edelim. Kedi ile ayı ortasındaki dehşet farkımız, bizim insan olarak güç kaynaklarımız ile ayı ve kedi ile karşılaştırıldığı vakit, ne kadar kâfi olduğumuz (güçlü olduğumuz) ortasındaki farktır. Ayıdan genelimiz korkarız, kediden genelimiz korkmayız. Artık birebir örneği gelecek vakit üzerinden inşa edelim. Bir ormanda yürüyoruz ve karşımıza ayı çıkacak diye endişeleniyoruz/kaygılanıyoruz. İşte, artık ve burada olan dehşet objesi korkmaya yol açarken, bu dehşet objesinin ileride karşımıza çıkması ya da ileride bir şeyler olacağına dair kaygılara da anksiyete diyoruz. Gördüğünüz üzere endişe ile anksiyete ortasındaki fark, artık yahut ileride gerçekleşmesi ortasındaki farktır.
Pekala ne yapacağız? Nasıl anksiyeteden (aşırı kaygıdan) kurtulacağız?
Karşılık: Gücümüzü arttıracağız.
Karşılık aslında çok kolay ama bu kolay karşılığı içselleştirmek uzun vakit alabilmektedir.
Tıpkı vakitte bu ‘gücümüzü arttıracağız’ sözü vakit zaman yanlış anlaşılmaktadır.
Üstte verdiğim ayı ve kedi örneği hepimizin mevzuyu rahat anlayabilmesi içindir, tabi ki rastgele bir hayvana ziyan verme niyeti taşımamaktadır. Artık hayvanlar üzerinden verdiğim örneği daha bağlar alanından bir örnekle değiştireyim.
‘Dışarıya çıktığım vakit başıma bir şey gelecek’
Üstteki inancı gereği konutundan çıkmayan bir insanı düşünelim. Onun için toplum ve dışarısı kaygılıdır. Ona ziyan gelecektir bir formda. Bu geleceğe dair yönlendirilmiş dehşet, anksiyetedir.
Pekala bu arkadaşımız nasıl anksiyetesini yenecek?
Nasıl daha güçlü olacak?
Mevzu psikoloji olduğu vakit güçlenmeyi fizikî değil ruhsal manada kullanırız. Buradaki güç kişinin ego/benlik gücünün artmasıdır. Kişinin güçlenmesi için kendisi ile tanışması gerekmektedir; kendi niyetleri, kendi hisleri ve kendi mana dünyası ile tanışmak. Şayet kişi şu an deneyim ettiği niyet ve hislerin kökenini kavrarsa, artık içeriden gelen ve anlamlandıramadığı endişe ve dertlerle uğraşmak zorunda kalmayacaktır.
Kişinin kendisi ile tanışması için iki değerli yol vardır;
1- Artık ne oluyor? (Zihnimden neler geçiyor)
2- Geçmişte ne olmuştu? (Çocukluk yaşantısı)
Artık olan zihnimizden geçen fikirlerdir. Terapi sürecinde zihnimizden geçen fikirleri bulur ve onlarla nasıl bir alaka kuracağımıza bakarız.
Geçmiş olansa çocukluk yaşantımız sonucunda (genetik faktörlerle beraber) oluşmuş kişilik yapımızdır.
Bu iki sürece odaklanarak (zihindeki niyetler ve çocukluk yaşantıları) şu an gerçekleşmekte olan endişe ve anksiyeteleri manalandırabiliriz. Böylelikle danışmanlık hizmeti alan kişi kendi içerisindeki süreçleri görmüş, anlamlandırmış ve tahlile kavuşturmuş olur. Kişi kendisi ile tanışır ve benliği/egosu güçlenir. Nihayetinde kişi özgürleşir ve memnun olur.
Anksiyete ile ilgili yapılan sınıflandırmalar;
1. Ayrılma Tasası
– Çocuğun anne-babası ile olan bağlantı meseleleri
– Yetişkinlerin bağlarında, bağlılık ve uzun ilgi kurma kapasiteleri ile ilgili deneyim ettikleri telaşlar
2. Seçici Konuşmazlık (Mutizm)
– Çoklukla çocuklarda görülen, muhakkak durumlarda konuşmamaları
3. Toplumsal Telaş (Sosyal Fobi)
– Kişinin kamusal alanda/grup içerisinde, eleştirileceği, küçük düşürüleceği yahut yanlış bir şeyler yapacağı kaygısı
4. Panik Bozukluk
– Kişinin kalbi süratli attığı vakit (ya da süratli attığını düşünüyorsa), öleceğine/ciddi ziyan göreceğine dair telaşı
5. Agorafobi
– Kişinin, açık alanlarda (ev yahut kendisine nazaran inançlı yerlerin dışarısı) başına makûs bir şeyler geleceğine dair telaşı
6. Yaygın Anksiyete
– Kişinin belli bir durum yahut kişi fark etmeksizin, birden fazla duruma karşı genelleştirdiği tasa
Umarım okuduğunuz yazı kimi süreçlerinizi anlamlandırma konusunda yardımcı olmuştur. Şayet üstte bahsettiğim süreçleri deneyim ediyorsan, terapi ekolü fark etmeksizin sen de kendi danışmanlık seyahatine başlayabilirsin. Unutmayalım, her seyahat birinci adımla başlar.